Narodowy socjalizm - nazizm w Niemczech. Historia, przyczyny, cechy

I wojna światowa zakończyła się druzgocącą klęską państwa niemieckiego. Zgodnie z ustaleniami konferencji wersalskiej utraciło ono znaczną część swojego terytorium (m.in. Alzację, Lotaryngię, Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie), zostało zmuszone do znacznej redukcji floty i liczby rekrutów oraz do zapłacenia ogromnej kontrybucji na rzecz państw, które ucierpiały w wyniku działań wojennych.

Obywatele niemieccy uważali, iż takie warunki traktatu są bardzo krzywdzące dla ich państwa. Dlatego też wytworzyła się atmosfera społeczna postulująca obalenie owego „dyktatu wersalskiego” i przywrócenia mocarstwowej pozycji kraju. Dodatkowo sytuację pogarszał kryzys gospodarczy (hiperinflacja, ogromne bezrobocie) i polityczny (proklamowana po zakończeniu działań wojennych Republika Weimarska cieszyła się znikomym poparciem społeczeństwa). Na fali takich nastrojów narodził się ruch nazistowski.

Adolf Hitler założył w Monachium w 1920 roku Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (NSDAP). Początkowo nie cieszyła się ona zbyt dużym poparciem (dowodem na to był nieudany pucz monachijski z 1923 roku). Jednak na przestrzeni kolejnych lat, w miarę wzrastania wzburzenia społecznego (z powodu stale utrzymującej się stopy bezrobocia i pogłębiającego się kryzysu ekonomicznego), partia rosła w siłę. W 1930 roku podczas wyborów do Reichstagu wybrano aż 107 przedstawicieli NSDAP (we wcześniejszych wyborach weszło ich tylko 12). Ostateczne zwycięstwo Adolf Hitler osiągnął w 1933 roku – wówczas prezydent Paul von Hindenburg powierzył mu tekę kanclerza Rzeszy, a jego partia uzyskała 44% głosów. Charyzmatyczny kanclerz szybko uporał się z opozycją zewnętrzną poprzez delegalizację wszystkich innych partii oraz wewnętrzną, w strukturach NSDAP, podczas tzw. nocy długich noży. Pełnię władzy Hitler skupił w swoich rękach w 1934 roku, gdy zmarł Hindenburg. Mianował się „Führerem” i kanclerzem Rzeszy.

„Biblią” narodowego socjalizmu (nazizmu) w Niemczech stała się praca Adolfa Hitlera pt.: „Mein Kampf”. Za fundamentalne wartości doktryny nazistowskiej uznaje się nacjonalizm, socjalizm i rasizm. Na pierwszym miejscu w hierarchii stał naród – Volk, któremu podporządkowane zostały wszystkie sfery życia osobistego i społecznego. Jednocześnie charakterystyczna jest w nazizmie idea wodzostwa – Adolf Hitler jako führer stał się jedynym źródłem prawa, dysponentem prawdy i wyrazicielem woli narodu. Gloryfikacja narodu niemieckiego była połączona z pogardą i praktyką fizycznej likwidacji innych narodowości, a w szczególności Żydów, Polaków i Romów, których uznano za „podludzi”. W tym właśnie punkcie nacjonalizm hitlerowski łączył się z ideą rasizmu.

Przyjmując za wcześniejszymi ideologami francuskimi, Hitler głosił teorię istnienia ras gorszych i lepszych. Rasa aryjska (tzw. rasa panów – „Horrenrasse”) miała prawo do dyskryminacji tych słabszych i dążyła do rozciągnięcia swojego panowania na inne tereny, szczególnie te słowiańskie (walka o tzw. przestrzeń życiową). System hitlerowski zaszczepił niezwykle brutalną formę rasizmu – założenia ideologiczne wprowadzano w życie, czego wyrazem była budowa „machiny śmierci” w postaci dziesiątek obozów pracy, koncentracyjnych. Zgładzono w nich kilka milionów ludzi.

Wreszcie ostatni z podstawowych elementów ideologii nazistowskiej – socjalizm. Dążenie do realizacji tego postulatu wyrażało się przede wszystkim w krytyce kapitalizmu, hasłach walki klas i obrony najsłabszych i pomocy socjalnej oraz próbach przezwyciężenia bezrobocia i hiperinflacji. Hitlerowskie Niemcy to system państwa totalitarnego – zmilitaryzowanego, w którym wszelkie sfery życia społecznego kontrolowane są przez aparat policyjny, monopartyjnego, a także pozbawiającego społeczeństwo swobód obywatelskich.

Narodowy socjalizm w Niemczech to jeden z najbardziej krwawych reżimów istniejących na przestrzeni dziejów. Dorównywał mu jedynie system stalinowski w ZSRR.