Prawo - rodzaje prawa - charakterystyka

Istnieje wiele rodzajów klasyfikacji prawa, w zależności jakie kryterium rozróżnienia przyjmiemy (możemy brać pod uwagę np. tradycję państwową, sposób kształtowania się systemu prawnego, bądź formy ustroju politycznego). Pierwszy z podziałów wyróżnia prawo naturalne oraz pozytywne. Lex naturalis opiera się na przekonaniu, iż prawo nie jest wyłącznie tworem człowieka, istnieje bowiem zbiór norm nadrzędnych wynikających z istoty człowieka, natury stosunków społecznych bądź pochodzących od Boga. Prawo naturalne jest trwałe, niezbywalne, przyrodzone i powszechne. W opozycji do lex naturalis stoi prawo pozytywne (ius civile) będące wytworem procesów myślowych człowieka. W tym przypadku to władza narzuca prawo, za którego nieprzestrzeganie grożą odpowiednie sankcje (kary). Prawodawca nadaje prawo i on może je zmienić. 

Warto wspomnieć również o podziale na prawo krajowe (wewnętrzne) i międzynarodowe. Pierwsze z nich stanowione jest przez upoważnione organy danego państwa i ustala reguły prawne obowiązujące wyłącznie na terenie tego kraju. Tutaj źródłami prawa są akty prawne takie jak konstytucja, ustawa, rozporządzenie, uchwała. Natomiast o prawie międzynarodowym stanowią przede wszystkim umowy, konwencje i zwyczaje międzynarodowe. Prawo międzynarodowe dzieli się na dwa rodzaje: prawo międzynarodowe publiczne oraz prawo międzynarodowe prywatne. Publiczne reguluje stosunki między kilkoma państwami, natomiast prywatne dotyczy relacji między państwami a cudzoziemcami w nich żyjącymi.

Zatem, gdy za podstawę podziału bierzemy źródła prawa, możemy wówczas wyróżnić prawo stanowione, precedensowe, oparte na panującej religii, zwyczajowe oraz hybrydalne. Najważniejszy będzie tu jednak podział na prawo stanowione i precedensowe. Prawo stanowione (nazywane też prawem kontynentalnym albo systemem statut law) charakterystyczne jest dla państw Europy kontynentalnej, m.in. dla Polski. Jego głównym założeniem jest to, iż normy prawne stanowione są przez odpowiednie organy prawodawcze w jasno określonym procesie legislacyjnym. Prawo kontynentalne przeciwstawiane jest prawu precedensowemu (common law), które z kolei za podstawę rozstrzygnięć prawnych bierze precedens, czyli orzeczenie sądowego wydane w konkretnej sprawie, które w przyszłości będzie podstawą do podjęcia werdyktu w analogicznych sprawach. Zatem to nie spisana norma prawna, jak było w przypadku prawa stanowionego, ale specyficzna decyzja sądu będą stanowiły podstawy systemu prawnego.

Kolejny typ to prawo zwyczajowe, czyli niepisane reguły postępowania, które uznawane były przez społeczeństwo za obowiązujące normy prawne. Aktualnie ten rodzaj prawa jest rzadko spotykany. Wreszcie istnieją również państwa, w których system prawny tworzą prawa religijne. Spotykamy się z takimi sytuacjami szczególnie w niektórych krajach islamskich, takich jak np. Iran i Pakistan, w których władzę sprawują ugrupowania religijne poprzez podporządkowanie nakazom religijnym ustrojów politycznych. Ostatnim rodzajem wyróżnionym z punktu widzenia źródła prawa jest prawo hybrydalne, czyli łączące elementy prawa stanowionego i precedensowego.