Prawo stanowione - definicja, charakterystyka, przykłady

Prawo stanowione (inaczej zwane także ustawowym, ius civile albo statute law) zbiór norm prawnych, które zostały ustanowione przez organy ustawodawcze mające do tego uprawnienia. Prawodawcą jest tu władza państwowa, wobec czego normy pochodzące od innych podmiotów niż państwo nie mogą mieć mocy prawa. Dlatego też neguje się tu prawa naturalne, a także wyraźnie rozdziela kwestię prawa i moralności. Prawo musi być zalegalizowane. Państwo nakłada na obywateli pewne zasady i wymaga ich przestrzegania (pod groźbą sankcji). W ramach prawa stanowionego wyodrębnić można trzy porządki: romański, germański i skandynawski.

W przypadku prawa stanowionego proces tworzenia prawa przybiera określoną formę, odbywa się według ściśle określonej procedury. Jeśli któryś z elementów trybu stanowienia zostanie pominięty bądź przeprowadzony w sposób niezgodny z normą, wówczas prawo to nie ma mocy obowiązującej. Ponadto stworzone akty prawne posiadają pewną hierarchię - przypadku polskiego systemu prawnego nadrzędny charakter ma konstytucja (ustawa zasadnicza) - wszystkie inne są jej podporządkowane, pozycje tuż po ustawie zasadniczej zajmują akty ustawodawcze (ustawy i roporządzenia z mocą ustawy) oraz umowy międzynarodowe (jeśli zostały one podpisane za wcześniejszą zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, wówczas mają przed ustwą pierwszeństwo), na końcu znajdują się akty podsutawowe (rozporządzenia wykonawcze i akty prawa miejscowego). 

Z reguły, im wyżej dany akt jest umieszczony w hierarchii, tym trudniej wprowadzić do niego zmiany. Wszystkie normy prawne są spisane i z reguły zebrane w określone kodeksy, dotyczące danej dziedziny, np. kodeks karny czy cywilny. Kolejna cechą systemu prawa stanowionego jest mnogość podmiotów, które ustanawiają normy prawne. W Polsce inicjatywę ustawodawczą posiadają: prezydent, Senat, Rada Ministrów, grupie co najmniej 15 posłów lub komisji sejmowej oraz grupie 100 tysięcy obywateli. Ponadto część uprawnień dotyczących tworzenia prawa w danych dziedzinach zostaje przekazana m.in. samorządom, urzędom i gminom. Dążeniem systemu prawnego jest taki porządek, w którym prawo stanowione jest niesprzeczne (chociaż ze względu na dużą liczbę podmiotów stanowiących prawo często bywa, że niektóre normy są sprzeczne ze sobą), stabilne, jasne (tj. zrozumiałe) oraz posiadać charakter zupełny. Kolejną cechą prawa stanowionego jest jego bezosobowość (konkretne zapisy są kierowane do ogółu, nie zaś do konkretnych osób).