Światopogląd - definicja, opis. Światopogląd człowieka i jego typy

Żyjąc i funkcjonując w świecie, codziennie gromadząc informacje czy też słuchając opinii innych ludzi, każdy człowiek kreuje własny światopogląd – pogląd na otaczający go świat. Światopogląd oznacza także stanowisko wobec takich kwestii jak miejsce i rolę człowieka w świecie czy sens życia (i inne), a wyraża się w określonych postawach, przemyśleniach, opiniach czy działaniach człowieka. Podejmując decyzje, człowiek często kieruje się właśnie swoim światopoglądem, wytworzonym przez siebie obrazem świata i ludzi.

Światopogląd jest zwykle zbudowany z trzech warstw, z których każda dotyczy innej sfery postrzegania świata przez człowieka. Po pierwsze – wyróżnić można warstwę opisową, w której każdy opisuje sobie świat, tworzy pewien katalog rzeczywistości, który przedstawia jej aspekty społeczne, kulturalne, gospodarcze, przyrodnicze czy polityczne. Na podstawie warstwy opisowej – która u każdego człowieka jest inna (jest to związane ze zróżnicowaniem doświadczeń i wyjątkowością świadomości każdej jednostki) – tworzone są kolejne warstwy światopoglądu: warstwa wartościująca i normatywna.

Wartościująca warstwa światopoglądu kataloguje rzeczywistość pod względem jej wartości wg określonego (specyficznego dla każdej jednostki) systemu wartości. Według tej warstwy pewne elementy rzeczywistości są lepsze niż inne i bardziej pożądane. Warstwa normatywna natomiast, będąc wynikiem dwóch poprzednich, wyraźnie wpływa na zachowania człowieka – stanowi ona zbiór reguł, obowiązków jednostki, zespół norm, jakimi kieruje się jednostka.

Powyższe warstwy są współzależne, wynikają z siebie nawzajem. Kształtowane są one pod wpływem racjonalnych rozważań jednostki, ale mogą także wyraźnie podlegać emocjom, uczuciom czy zwyczajom.

Dużą wagę do pojęcia światopoglądu, jako zjawiska angażującego całą osobowość człowieka, przywiązywał niemiecki uczony Wilhelm Dilthey. Wskazywał on, że światopogląd jest wynikiem pewnej filozofii życia jednostki, jej przełożeniem na konkretne zachowania i postawy. Człowiek przekazuje określony światopogląd poprzez filozofię, religię i sztukę – odpowiadają one bowiem na odwieczne pytania, na które odpowiedzi szuka ludzkość. Współcześnie światopogląd rozumiany jest trochę inaczej, niż wskazywał Dilthey.

Uniwersalny obraz wszelkich sfer życia człowieka, tworzony systematycznie poprzez doświadczenie, wzbogacanie wiedzy i kontakty z innymi ludźmi – nasz światopogląd jest skomplikowanym systemem wyobrażeń, którym kierujemy się w codziennym życiu.