Fakt prawny - definicja, opis. Fakt prawny i jego rodzaje

Fakt prawny to zespół okoliczności, sytuacji i działań człowieka określonych w prawie, które skutkują powstaniem, zmianą lub zanikiem stosunku prawnego.

Fakty prawne jako zdarzenia prawne

Fakty prawne, biorąc pod uwagę wpływ woli człowieka, możemy podzielić na dwie grupy. Pierwszą z nich tworzą tzw. zdarzenia prawne, czyli wszelkie okoliczności, które zaszły niezależnie od chęci i woli jednostki. Przykładami zdarzeń prawnych są wszelkiego rodzaju niecelowe wypadki, klęski, katastrofy, takie jak np. trzęsienie ziemi. Niezależnie od woli jednostek tworzy się wtedy pewien stosunek prawny – m.in. konieczność wypłaty odszkodowania osobom poszkodowanym.

Fakty prawne jako zachowania prawne

Drugą grupę stanowią fakty prawne, które zaistniały w związku z określoną wolą człowieka – nazywamy je zachowaniami prawnymi. Możemy wśród nich wyróżnić działania prawne (związane z podjęciem przez jednostkę aktywności) i tzw. zaniechania, w których jednostka nie podejmuje aktywności, choć jej podjęcie byłoby w danej sytuacji wskazane.

Czyny i czynności

Inny podział faktów prawnych wyróżnia wśród nich tzw. czyny i czynności. W przypadku czynów akcentuje się ich legalność lub jej brak – wyróżnia się więc czyny zgodne z prawem (np. umowa o wynajem) i czyny niezgodne z prawem (np. kradzież, pobicie). Te ostatnie mogą być zarówno czynami zakazanymi, jak i niedozwolonymi.

Jeśli chodzi o wyróżnienie tzw. czynności wśród aktów prawnych, to należy zwrócić uwagę na ich aspekt konwencjonalny, czyli ustalony odgórnie (na mocy konwencji) ich sens kulturowy. Przekroczenie ustalonych konwencji może prowadzić do nieważności danej czynności prawnej. Przykładami czynności prawnych są: czynności prawodawcze i czynności prawne, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe.

Czynności prawodawcze to zbiór działań danego uprawnionego podmiotu prawa, który prowadzi do powstania nowych praw. Czynności prawne to natomiast aktywności podejmowane przez jednostkę (osobę fizyczną, ale też osobę prawną), mające na celu świadome wywołanie określonych skutków prawnych (ich powstania, zaniku czy zmiany). Czynnościami prawnymi są także decyzje administracyjne (akty prawne, które są wydawane przez określone instytucje, skutkujące np. powstaniem stosunku prawnego – administracyjne akty konstytutywne) oraz orzeczenia sądowe (wyroki, postanowienia itp., które również tworzą nowe stosunki prawne, np. zobowiązania odszkodowawcze).