Apatryda - definicja, opis, przykłady

Termin „apatryda” pochodzi z języka łacińskiego, w którym „ápatris” oznacza osobę pozbawioną ojczyzny. Apatryda zatem to inaczej bezpaństwowiec.

Apatryda nie ma żadnego obywatelstwa, gdyż nie jest uznawany przez żadne państwo za swojego obywatela. Bezpaństwowiec znajduje się w bardzo niekorzystnej sytuacji prawnej. Nie wiadomo bowiem, pod przepisy jakiego kraju podlega ani jaki kraj gwarantuje mu ochronę prawną. Nie może on także korzystać z opieki państwowej. Zazwyczaj bezpaństwowcom zagraża deportacja.

Istnieje kilka możliwości stania się osoba bezpaństwową. Jedna z nich jest związana z małżeństwem. Prawo krajowe może przewidywać utratę obywatelstwa na przykład w momencie wyjścia za mąż za obcokrajowca. Jednocześnie nie przewidziane zostało automatyczne nabycie obywatelstwa innego kraju. Inną możliwością stania się apatrydą jest narodzenie się na obcym terytorium ze związku osób, których państwo przewiduje nabycie obywatelstwa jedynie w sytuacji urodzenia się na terytorium ojczyzny. Niektóre państwa przewidują natomiast nabycie obywatelstwa dla dzieci rodzących się ze związku obywateli danego kraju. Jeśli dziecko nie ma rodziców będących obywatelami danego kraju, a równocześnie przepisy prawa nie przewidują przyznania obywatelstwa dla narodzonych na terytorium danego kraju, osoba taka zyskuje status bezpaństwowca.

Możliwa jest sytuacja zbiorowego stania się bezpaństwowcami dużej grupy społecznej. Wynika to na przykład z rozpadu państw.

Temat bezpaństwowości regulowany jest przez kilka aktów prawnych. Należą do nich konwencja haska z 1954 roku, konwencja w sprawie kobiet zamężnych z 1957 roku oraz konwencja o ograniczaniu bezpaństwowości z 1961 roku.

Prawo polskie przewiduje możliwość stania się apatrydą w wyniku zrzeczenia się obywatelstwa. Wniosek taki składa się za pośrednictwem wojewody.

W Polsce dzieci urodzone z rodziców bezpaństwowych lub te, których rodzice są nieznani, nabywają obywatelstwo na mocy tzw. prawa ziemi.