Politea/politeja - definicja, charakterystyka, przykłady

Politeja to forma ustrojowa, której początki sięgają okresu starożytnej Grecji. Za twórcę tejże koncepcji uznawany jest wybitny grecki filozof i teoretyk polityczny, Arystoteles.

Zgodnie z twierdzeniami wysnutymi przez Arystotelesa, politeja to ustrój, który charakteryzuje się występowaniem szerokiej klasy średniej, stanowiący powiązanie pomiędzy systemem oligarchicznym oraz demokratycznym. Warty podkreślenia jest fakt, iż oligarchia była uznawana przez wielu filozofów za ustrój, który funkcjonował w oparciu o błędne założenia i opierał się na sprawowaniu władzy wyłącznie przez jednostki o wysokim cenzusie majątkowym.

Politeja natomiast, wedle Arystotelesa, była ustrojem idealnym. Opierała się ona na istnieniu szeroko pojętej klasy średniej, która miałaby zapewnić sprawiedliwe rządy w państwie. Przedstawiciele klasy średniej mogliby skutecznie wpływać na nazbyt wysokie ambicje reprezentantów klasy niskiej  oraz pilnować poczynań najbogatszych. Stanowiła gwarancję zachowania równowagi oraz stabilności w państwie. Odpowiednia liczebność klasy średniej z kolei mogłaby zagwarantować pokój oraz brak rozłamów i walk, jako, że jej przedstawiciele nie dopuściliby do walk.

Arystotelesowska politeja to ustrój łączący najlepsze cechy pozostałych systemów, czyli demokracji, oligarchii, tyranii oraz monarchii, gdyż stanowiłby idealne połączenie wszystkich cech pozytywnych tychże ustrojów z pominięciem ich wad oraz ułomności. Ponadto politeja była  w stanie zapewnić jednostce rozwój oraz zagwarantować poszanowanie jej godności, także w aspekcie całej zbiorowości. Co więcej, troska o dobro państwa byłaby w tym przypadku wartością naczelną.

Cechy ustroju, które wyodrębnił Arystoteles, faktycznie są zbliżone do idealnej formy sprawowania rządów w państwie. Należy jednak podkreślić, iż w rzeczywistości ustrój ten nigdy nie funkcjonował i należy zaliczyć go wyłącznie do rozważań o naturze filozoficznej.