Gułag i łagry - definicja, historia, opis. Łagry a lagry - porównanie

Gułag i łagry to określenia często stosowane zamiennie – jako synonimy radzieckich obozów pracy. Gułag to skrót od rosyjskiej nazwy „Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy”, która oznaczała system obozów pracy, czyli łagrów, których w szczytowym momencie terroru (II wojna światowa) było nawet kilka tysięcy. W Rosji owe obozy wprowadzono po to, by można było umieszczać tam „złych ludzi”, jednak w czasach rewolucji październikowej (to po niej zaczęły powstawać gułagi) nie dotyczyło to jedynie przestępców, ale również przeciwników politycznych i osób podejrzewanych o współpracę przeciw reżimowi. Właśnie w latach 1917-1922 CzeKa (organ „czuwania nad bezpieczeństwem”) wdrożyła w Rosji Radzieckiej pomysł masowych zsyłek na prace przymusowe, który utrzymywał się przez wiele kolejnych lat.

Z czasem łagry zamieniały się z obozów pracy, w obozy śmierci, wykańczające zesłanych tam ludzi. Umiejscawiane na odludziach, nie dawały nadziei na życie, bowiem praktycznie nie było możliwości ucieczki, a fizyczne przetrwanie w tych warunkach graniczyło z cudem. Nie należy jednak mylić ich z lagrami, które były rzeczywistymi obozami śmierci w III Rzeszy. W przypadku obozów rosyjskich chodziło najczęściej o śmierć z głodu, wycieńczenia lub chorób. Rzadziej zdarzały się eksperymenty czy masowe czystki.

Największym w historii terrorem były obozy pracy w czasach II wojny światowej. Zesłano tam dziesiątki milionów ludzi, którzy masowo ginęli w okropnych warunkach. Według statystyków, jeden na trzech więźniów ginął, nikt jednak nie jest w stanie określić rzeczywistych rozmiarów tragedii, gdyż wiele milionów nie zdołało przetrwać samej podróży do obozu (szacuje się, że nawet 30 milionów mogło zginąć w ten sposób) lub też nie było w stanie odzyskać zdrowia po wyjściu na wolność, przez co ginęli z wycieńczenia lub w wyniku rozmaitych chorób.

Najprawdopodobniej od początku (1917) do złagodzenia ustroju (1956) łagry pochłonęły nawet 60 milionów osób – i to jedynie w obozach (nie licząc wyżej wymienionych, którzy zmarli po ich opuszczeniu oraz w trakcie transportu).

Warto poruszyć też wspomniany już motyw przeznaczenia do zagłady, który był celem powstawania niemieckich lagrów – został on przez Rosję Radziecką powierzchownie zatuszowany. Istnienie łagrów tłumaczono ideologią: obozy miały „reedukować przez pracę”, a nie zabijać. Faktycznie jednak można uznać, że obozy stanowiły miejsca eksterminacji „wrogów ustroju”. Więźniami początkowo byli przestępcy i opozycjoniści, w latach wojny dołączyli do nich obywatele ziem podbitych, jeńcy wojenni oraz Rosjanie, którzy trafili do niewoli (po odbiciu uważano ich za potencjalnych zdrajców, więc z góry ich karano), a po wojnie ofiary partyjnych czystek lub zwykli ludzie, na których donoszono.

Najczęściej zsyłka dotyczyła pracy w kamieniołomach lub kopalniach bądź przy wyrębie lasu lub budowie linii kolejowych czy rurociągów. Pozwoliło to na ogromny rozwój rosyjskiej gospodarki i realizację wielu wręcz niewykonalnych inwestycji kosztem milionów egzystencji ludzkich.