Półwysep Iberyjski - historia, królestwa chrześcijańskie. Hiszpania w średniowieczu

Gwałtowna fala ekspansji terytorialnej islamu zapoczątkowana w VII wieku przez następców Mahometa, na zachodzie zatrzymała się dopiero w Hiszpanii. W jej wyniku przez pierwszą część epoki średniowiecza praktycznie cały Półwysep Iberyjski znajdował się pod kontrolą Arabów.

Jedynie północno-zachodnia część półwyspu pozostała w rękach chrześcijan. Tam właśnie w IX wieku schronili się uciekający w popłochu przed najeźdźcą Wizygoci, którzy po jakimś czasie stworzyli niewielkie, aczkolwiek niezależne królestwo – Asturię. Po wymuszonym okolicznościami przeniesieniu stolicy państewka, zmieniło ono nazwę na Królestwo Leonu.

Na terenach dawniej karolińskiej Marchii Hiszpańskiej wykrystalizowało się nieco później drugie chrześcijańskie królestwo iberyjskie, zwane początkowo Hrabstwem Barcelony. Znajdowało się ono w bezpośredniej strefie wpływów Francji, dlatego też zgodnie z powszechną średniowieczna praktyką polityczną, posiadało status wasala wobec korony francuskiej (choć więzy te zostały sformalizowane dopiero w XIII stuleciu). W IX i X wieku u podnóża Pirenejów powstało jeszcze jedno niewielkie terytorialnie, aczkolwiek silne królestwo iberyjskie, zwane Nawarrą. Jego historycznym, na poły legendarnym twórcą był król Ignacy IX. Oprócz nich w okresie dominacji muzułmańskiej w Hiszpanii wykształciły się jeszcze hrabstwa Kastylii w centrum Półwyspu Iberyjskiego oraz Aragonii na południowo-wschodnim jego wybrzeżu. Pod koniec XI wieku od rosnącego w siłę Królestwa Leonu oderwała się jego zachodnia część, czyli Portugalia, nadana przez króla Alonsa VI jako lenno przedstawicielowi bocznej linii Kapetyngów francuskich – Henrykowi Burgundzkiemu.

Z racji, iż władcy Leonu uważali się za bezpośrednich kontynuatorów tradycji i państwowości wizygockiej, od X wieku zaczęli oni rościć sobie prawa do zwierzchności nad całą chrześcijańską społecznością Półwyspu Iberyjskiego. W tym celu począwszy od panowania króla Alfonsa III (866-912) tytułowali się oni cesarzami Hiszpanii, podkreślając swoją nadrzędność w stosunku do pozostałych dynastów w regionie.

Tempo rozwoju chrześcijańskich królestw w średniowiecznej Hiszpanii nierozerwalnie połączone było z działaniami muzułmańskich emirów z dynastii Almorawidów a później Almohadów. Ostateczny tryumf ideologii hiszpańskiej rekonkwisty został przypieczętowany dopiero w roku 1212, kiedy to na wezwanie papieża Innocentego IV do walki z Maurami skierowane zostały wielkie siły zachodniego chrześcijaństwa (głównie Hiszpanie i Francuzi), dowodzone prze króla kastylijskiego Alfonsa VIII. Rozbiły one wtedy w bezpośrednim starciu armię muzułmańską w bitwie pod Navas de Tolosa i zapoczątkowały etap agresywnego wydzierania Arabom zamieszkiwanych przez nich od kilku stuleci terenów późniejszej Hiszpanii, którzy jeszcze całe dwa stulecia zdołali utrzymać się w emiracie Grenady na południu. Największe nabytki terytorialne uzyskała Kastylia (od roku 1230 już trwale połączona z Leonem), która z czasem przejęła dominującą rolę na – w większości już chrześcijańskim – Półwyspie Iberyjskim.