Wojny polsko-szwedzkie w XVII wieku - II etap wojen - 1617-1618, 1621-1626

1617-1618

Po śmierci Karola IX na tronie zasiadł jego małoletni syn, Gustaw II Adolf. Zygmunt III, który nigdy nie zrzekł się prawa do korony, zamierzał wykorzystać brak doświadczenia młodzieńca i odzyskać utraconą schedę. Jednak Gustaw Adolf okazał się przebiegłym przeciwnikiem. W 1617 r. Szwedzi zawarli pokój z Rosją, co umożliwiło im skupienie uwagi na sporze o Inflanty. Gustaw Adolf zarządził inwazję, która doprowadziła do zdobycia kilku twierdz. Jednak wojska Rzeczypospolitej znów udowodniły swą przewagę. Odbito wszystkie (prócz jednej) twierdze i zmuszono Szwedów do zadeklarowania zawieszenia broni w 1618 r. (rozejm w Karklis).

1621-1626

Po niepowodzeniach wcześniejszych zmagań, Gustaw Adolf podjął całkowitą reformę armii. Wreszcie, wykorzystując zaangażowanie Rzeczypospolitej w konflikt z Turcją, 19 sierpnia 1621 roku w Estonii wylądował kolejny desant Szwedów. Jak poprzednio, wojna zaczęła się zwycięstwami Szwedów, którzy zdobyli m.in. Rygę. Jednak zimą Litwini hetmana polnego Krzysztofa Radziwiłła, syna „Pioruna”, zaczęli odbijać utracone miasta. Wreszcie, latem 1622 roku doszło do zaciętej bitwy pod Mitawą, kiedy to artyleria i piechota szwedzka po raz pierwszy w dziejach zdołały zatrzymać szarżę husarii. Mimo to, bitwa nie dała rozstrzygnięcia, a zadłużeni Szwedzi (nowa wojna i wcześniejsze reformy pociągały za sobą olbrzymie wydatki) zdecydowali się na ugodę. 10 sierpnia zawarto traktat pokojowy.

Szlachta polska starała się wymóc na Zygmuncie III zrzeczenie się szwedzkiej korony w zamian za trwały pokój i Inflanty. Król odmówił, przystępując do przygotowania kontrofensywy. W Pucku rozpoczęto budowę polskiej floty wojennej.

Gustaw Adolf i tym razem nie dał się zaskoczyć. Prowadząc pertraktacje z Rosją i Turcją, planował wciągnięcie Rzeczypospolitej w wojnę na trzech frontach. Jednocześnie, w czerwcu 1625 roku, przedsięwziął kolejną wyprawę na Inflanty. Wojska szwedzkie odcięły broniących się Litwinów od Rzeczypospolitej, a 17 stycznia 1626 roku pod Walmojzą Szwedzi po raz pierwszy pokonali w walnej bitwie armię Rzeczypospolitej, dowodzoną przez hetmana wielkiego litewskiego Lwa Sapiehę. Ostatecznie, Rzeczpospolita straciła prawie całe Inflanty, prócz południowo-wschodnich Inflant polskich. 15 czerwca 1626 r. podpisano kolejny rozejm.