Seneka - biografia, życiorys

Seneka (Lucius Annaeus Seneca) urodził się około 4 r. p.n.e. w hiszpańskiej Kordobie. W odróżnieniu od swojego ojca, Seneki Retora, nazywany jest Seneką Młodszym albo Seneką Filozofem. Wywodził się z dość majętnej rodziny z średniej klasy Rzymian (ekwici). Jego ojcem był Lucius Annaeus Seneca (Maior), znany ze swojego talentu retorycznego autor Historii Rzymu, bratankiem zaś poeta Lukan.

Seneka jako mały chłopiec przybył do Rzymu. Tutaj zajęto się jego gruntowną edukacją - był kształcony w zakresie gramatyki, retoryki oraz filozofii, a zwłaszcza stoickiego jej aspektu. Ponieważ nie cieszył się nigdy dobrym zdrowiem, ok. 31-32 roku udał się na kilkuletni pobyt w Egipcie, gdzie przebywał u swojego wuja, prefekta egipskiego państwa, Gajusza Galeriusza. Nie przerywał w tym okresie swoich studiów filozoficznych.

Po powrocie do Rzymu rozpoczął życie zawodowe na posadzie adwokata. Od 33 roku zajmował urząd kwestora. Jego kariera rozwijała się szybko ze względu na zdolności mówcze, jakimi wykazywał się Seneka. Niestety został skazany na wygnanie na Korsykę (41-49) za rzekomy romans z siostrą Kaliguli Julią Sewillą, o który oskarżyła go żona cesarza Klaudiusza, Messalina oraz za poparcie dla idei republikańskich. Wówczas stworzył swoje pierwsze dzieła filozoficzne. Do łask wrócił za czasów „kadencji”  drugiej żony cesarza, Agrypiny Młodszej. Kobieta  ofiarowała mu swoje wstawiennictwo w zamian za czas, jaki miał poświęcić na wychowanie oraz naukę jej syna Nerona. Za życia Klaudiusza został mianowany pretorem (50 rok), natomiast po objęciu tronu przez swojego podopiecznego Nerona, Seneka – wówczas już konsul – przyjął rolę jego doradcy, opiekuna i miał wielki, jeśli nie decydujący wpływ na decyzje młodego cesarza. Rzeczywista władza przez pierwsze lata panowania Nerona leżała w rękach jego matki oraz starszych doradców właśnie. W 59 roku Neron zlecił zamordowanie swojej matki, a na Senece spoczął obowiązek zatuszowania tego czynu. W 62 roku Seneka przeszedł w stan spoczynku i oddał się kontemplacjom filozoficznym oraz tworzeniu dzieł literackich w zaciszu swoich majątków pod Rzymem i w Kampanii. W 65 roku na jego głowę spadło poważne oskarżenie o współudział w spisku pizońskim, mającym na celu zgładzenie cesarza Nerona. Taki zarzut był równoznaczny ze śmiercią. Seneka wraz ze swoim bratankiem, który pomówiony był o to samo, popełnili z rozkazu Nerona samobójstwo. Tego samego roku pod Rzymem, filozof umarł poprzez podcięcie żył na zgięciach ramion, w okolicy kolan oraz goleni.

Seneka należał do nowej szkoły stoickiej, która w przeciwieństwie do dawniejszych założeń nurtu interesowała się raczej metafizyczną dwoistością, a także mistyczno-religijnym spirytualizmem. Myśliciel wyróżniał trzy działy filozofii: etykę, logikę oraz fizykę. Interesowało go wcielanie w życie cnoty, filozofia miała służyć kształtowaniu ducha i wprowadzaniu harmonii w życie. Szczęście można osiągnąć poprzez podporządkowanie się naturze i należy go szukać głębi człowieka, nie zaś poza nim. Majątkiem należy dysponować rozsądnie, z przyjemności korzystać rozumnie i z umiarem. Za miarę życia ludzkiego uważał cnotę.

Działalność Seneki można rozróżnić na kilka płaszczyzn: działalność filozoficzną („O łagodności” (De clementa)„O życiu szczęśliwym” (De vita beata), „O gniewie” (De ira))– dialogi (zebrane  w 12 księgach) oraz epistolografia, literacką – tragedie (m.in. Medea, Edyp, Agamemnon), a także poezję.

Wg Seneki, autora wykładu etyki stoickiej, istnieją trzy formy życia praktykowane przez ludzi. Pierwszą jest życie naznaczone przyjemnościami, drugą – życie czynne wypełnione aktywnością publiczną, trzecią natomiast życie mędrca poświęcone „bezczynności filozoficznej” (otium).