Oskar Schindler - biografia, życiorys

Oskar Schindler pochodził z zamożnej rodziny kupieckiej z Austro-Węgier, zubożałej w wyniku kryzysu ekonomicznego, jaki dotknął cały świat na początku lat 30. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku, podobnie jak wielu innych przedsiębiorców niemieckiego pochodzenia, poszukiwał szansy na szybkie wzbogacenie się na terenie Polski podbitej przez wojska hitlerowskie.

Przeprowadził się do Krakowa, gdzie dzięki szybkiemu pozyskaniu inwestorów i przychylności niemieckich urzędników przejął Pierwszą Małopolską Fabrykę Naczyń Emaliowanych i Wyrobów Blaszanych „Rekord” w dzielnicy Płaszów i na jej podwalinach założył zakład nazwany „Niemiecką Fabryką Wyrobów Emaliowanych” („Deutsche Emailwaren-Fabrik”). Produkowano w niej garnki i menażki na potrzeby niemieckiej armii, zaś siłę roboczą stanowili Żydzi z pobliskiego obozu pracy.

Fabryka Schindlera szybko stała się jednym z niewielu miejsc w okupowanym przez Niemców Krakowie, gdzie więźniowie co prawda musieli wykonywać niewolniczą, nieodpłatną pracę, byli jednak traktowani ze względnym szacunkiem, mogli spełniać swoje obowiązki w znośnych warunkach, a przede wszystkim – nie ginęli z rąk bezdusznych strażników. W obozach pracy zaczęto wobec tego zabiegać o przydział do pracy w tym miejscu, sam zaś Schindler coraz częściej przyjmował do swojej fabryki więźniów, którzy w obozach zostali zaliczeni do grupy nieprzydatnych do pracy, a tym samym skazani na śmierć w komorach gazowych.

Początkowo ochrona i opieka, jaką przedsiębiorca otaczał swoich pracowników, wynikała jedynie z chęci zysku czerpanego dzięki ciągłości pracy fabryki, nie zakłócanej żadnymi ekscesami ani koniecznością przyuczania nowych ludzi po eksterminacji dużych grup więźniów spośród tych, których zatrudniał. Niemiecka administracja patrzyła na jego działania przychylnym okiem ze względu na korzystne dostawy dla armii, strażnicy uzyskali więc surowy zakaz znęcania się nad pracownikami fabryki pod groźbą pozwów o odszkodowania, jakie Schindler miał wytaczać przeciw niemieckiemu rządowi za straty w sile roboczej. W ten sposób blisko 1300 Żydów zatrudnionych w „Emailwaren-Fabrik” zyskało ochronę przed wywózką do obozów masowej zagłady oraz przypadkową śmiercią z rąk obozowych strażników.

Przełomem stała się likwidacja getta w Płaszowie w 1942 roku, podczas której żołnierze armii nazistowskiej z nieludzką bezwzględnością wymordowali wszystkich stłoczonych w nim Żydów. Okrucieństwo egzekutorów wstrząsnęło Schindlerem tak mocno, że postanowił za wszelką cenę uratować z owego piekła jak najwięcej osób. Jego fabryka zaczęła wtedy produkować pociski dla armii, które nigdy nie spełniały narzuconych standardów i nie nadawały się do użytku. Nowa linia produkcyjna stanowiła jednak znakomity pretekst do przyjmowania nowych pracowników, których fabrykant wyciągał z transportów i ratował przez nieuchronną śmiercią kosztem licznych łapówek i prowizji dla straży więziennej.

Majątek zdobyty na początku wojny szybko topniał, wystarczył jednak na założenie specjalnego obozu pracy w rodzinnym mieście Schindlera, Brünnlitz, dokąd przeniósł on blisko 1200 swoich pracowników w październiku 1944 roku, kiedy na wieść o zbliżaniu się do Polski Armii Czerwonej wszystkie obozy pracy likwidowano mordując w pośpiechu osadzonych w nich więźniów.

Historia niemieckiego przedsiębiorcy została spisana ku pamięci potomnych przez australijskiego twórcę, Thomasa Keneally'ego, w książce zatytułowanej „Arka Schindlera”, na podstawie której w 1993 roku Steven Spielberg nakręcił obsypaną nagrodami „Listę Schindlera”. Film przedstawia naszego bohatera w pewnym sensie jako syna marnotrawnego, który pod wpływem ogromu cierpienia, jakiego stał się świadkiem, postanawia zawrócić ze swej drogi, aby wkroczyć na ścieżkę sprawiedliwości i miłosierdzia.

Schindler został tu przedstawiony jako smakosz życia i wytrawny łowca wysublimowanej przyjemności. Otaczający się zastępami pięknych kobiet, zawsze zaopatrzony w piersiówkę z najprzedniejszym trunkiem, wiodący prym na wszelkich biesiadach, z ogromnym sprytem i energią realizuje jednocześnie swoje marzenie o dorobieniu się wielkiego majątku. W pierwszych scenach filmu widzimy więc człowieka o bardzo mocno uśpionym sumieniu, bez skrupułów korzystającego z okazji, jaką podsuwa mu życie. Pierwsze przebłyski współczucia wobec poniewieranych Żydów są bardzo słabe, muszą walczyć z oporem ze strony zdrowego rozsądku, który podpowiada Schindlerowi, że wiele może stracić przyjmując do swojej fabryki ludzi, którzy nie są w stanie sprostać czekającym ich obowiązkom.

Film z doskonałym wyczuciem ukazuje powolną ewolucję bohatera trwającą aż do samego końca, niemal do ostatnich kadrów. Najpierw bowiem Schindler niechętnie godzi się na ustępstwa, które niewiele go kosztują, później podejmuje coraz większe ryzyko, aż w końcu oddaje wszystko, co posiada za życie innych, gorzko płacząc w jednej z końcowych scen nad swoim wcześniejszym zaślepieniem, które zabrało mu tak wiele czasu i uniemożliwiło uratowanie tak wielu istnień.

Postać Oskara Schindlera z początkowych scen filmu można rozmaicie oceniać, trudno jednak odmówić mu specyficznego uroku i nie poczuć sympatii do inteligentnego, energicznego i sprytnego mężczyzny. Jednak dla człowieka, którym stał się w finale opowieści, sympatia to o wiele za mało – urasta on do rangi symbolu miłosierdzia i wiary w to, że prawdziwe dobro może trwać i wydawać piękne owoce nawet w centrum takiego koszmaru, jakim stały się nazistowskie obozy koncentracyjne. Jednoznacznej oceny tego człowieka dokonuje też nieustannie wielotysięczna grupa ocalonych przez niego Żydów i ich potomków, która po dziś dzień odprawia dziękczynne pielgrzymki do jego grobu na Górze Syjon w Jerozolimie.