Michał Anioł - biografia, życiorys

Rzadko artysta cieszy się za życia taką sławą, jaka dotknęła Michała Anioła, rzadko też  odznacza się dostatecznie dużym talentem, aby jemu współcześni określali go bez wahania epitetem „boski”. Był antagonistą, ale zarazem jedynym człowiekiem dorównującym umiejętnościami Leonardowi da Vinci. Powszechnie uważano go za jednego z cenniejszych przedstawicieli dojrzałego renesansu (XV–XVI wiek).

Urodzony w 1475 roku na toskańskiej prowincji w mieście o nazwie Caprese, podobnie jak wielu z ówczesnych twórców (chociażby Leonardo da Vinci) młodość spędził we Florencji. Tam także odbywał praktyki malarskie w pracowni Domenica Ghirladaia. Obiecujący twórca zapoznawał się z techniką wykonywania fresków, jednak szybko pojął, iż dziedziną, w której pragnie się spełniać, jest nie malarstwo – a rzeźba. Za sprawą swego nowego protektora, rzeźbiarza Bertolda di Giovanniego dostał się na dwór władcy florenckiego, Wawrzyńca Wspaniałego, z siedzibą w pałacu Medyceuszy, gdzie rychło zyskał uznanie oraz opiekę finansową.

Choć był mało towarzyski, raczej oschły w obejściu, jego osobę przepełniały namiętności. Zasłynął jako człowiek rzetelny i uczciwy. Przestawał z humanistami, których zapoznał na dworze Wawrzyńca (Lorenza Medici) i stopniowo budził w sobie pasję wobec czasów starożytnych oraz nauk Platona.  

Po śmierci książęcego mecenasa wrócił w rodzinne strony, gdzie oddawał się potajemnie studiom nad anatomią człowieka. Kierowany ciekawością, jak i badawczym instynktem typowym dla twórców odrodzeniowych, uczył się ludzkiej budowy w trakcie przeprowadzania sekcji zwłok.

Jego umysł nasycały rozważania filozoficzne, zaś serce uczucia patriotyczne (walczył o wolność miasta, które zamieszkiwał). W kwiecie wieku stworzył dzieło, z którym liczyć musi się każdy miłośnik sztuki – mowa „Dawidzie” (1503 r.), umieszczonym na Piazza Della Signoria we Florencji, mieście pozostawionym pod opieką tego biblijnego bohatera.
 
Dwa lata po ukończeniu prac nad „Dawidem”, Michał Anioł udaje się do Rzymu na zaproszenie papieża Juliusza II, tam natomiast podejmuje prace nad grobowcem świątobliwego męża. Z założenia budowlę miało zdobić czterdzieści gigantycznych posągów, jednak wyzwanie, jakie postawił przed sobą Buonarotti przerosło jego siły – artysta zamierzał wykonać wszystkie części dzieła samodzielnie, nie uciekając się do pomocy rzemieślników. Te elementy, które udało się wyrzeźbić, do dziś onieśmielają monumentalizmem przedstawienia – chociażby naznaczony surową ekspresywnością posąg Mojżesza.

Prace nad grobowcem przerwano, żeby skłonić Michała Anioła, niejako wbrew woli samego artysty, do wykonania kolejnego zlecenia – przyozdobienia sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej. Artysta malował freski samotnie, przez sześć lat, choć niektóre źródła podają, iż miał kilkunastu pomocników. Podzielił sklepienie na dziewięć pól, a następnie zapełnił je scenami z Księgi Rodzaju, postaciami proroków, sybilli, zobrazowanymi fragmentami dziejów narodu żydowskiego. Efekty pracy były oszałamiające. Po odsłonięciu fresków nikt nie żywił wątpliwości, iż dzieło tego formatu mogło powstać od początku do końca kierowane tylko jedną ręką – Michała Anioła. Mimo to, twórca uważał czas poświęcony Kaplicy Sykstyńskiej za stracony.

W 1534 rozpoczął malowanie Sądu Ostatecznego na ścianie ołtarzowej w Kaplicy Sykstyńskiej. W jego malarstwie widoczny jest wpływ „rzeźbiarskiego” modelunku; ciała ukształtowano według klasycznych proporcji z uwzględnieniem skomplikowanych układów gestykulacyjnych, postaci dość silnie wyodrębniono z tła.

Od 1547 Michał Anioł nadzorował budowę Bazyliki Św. Piotra w Rzymie w atmosferze skandalu, ponieważ całkowicie zaniechał wykorzystania planów poprzedników: Bramantego oraz Antonia da Sangallo. To przedsięwzięcie przyniosło mu prestiż. „Muszę powitać Was z czcią najwyższą, bo świat ma wielu królów, ale tylko jednego Michała Anioła!” – pisał w liście do mistrza krytyk artystyczny, Pietro Aretino.

Artysta zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie, pozostawiając budowę Bazyliki Świętego Piotra niedokończoną. Także wiele innych jego dzieł nie ujrzało etapu finalnego, po części ze względu na samodzielność, z jaką pracował Michał Anioł, po części z powodu jego temperamentu. Ogarnięty żądzą dążenia do zdemaskowania ludzkiej natury, którą chciał uchwycić w swoich marmurowych tworach, włoski rzeźbiarz osierocał bryły przed nadaniem im końcowej formy. U Michała Anioła operowanie odbiorem rzeźby prowadziło do zobrazowania istoty człowieka uwarunkowanej siłą kontrastów.

Ważniejsze dzieła:
„Pieta watykańska” 1497–1500, „Bachus” 1497–1499, „Madonna z Brugii” (stworzona po 1501 r.), „Dawid” 1501–1504, „Mojżesz” 1513–1516, „Umierający jeniec” 1513–1516, Freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej oraz na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej,  budowa bazyliki św. Piotra w Rzymie w latach 1546–1564, budowa Kaplicy Medyceuszy 1520–1535, projekt placu na wzgórzu Kapitol, projekt przedsionka biblioteki medycejskiej.