Oblężenie Warszawy w 1656 roku – Potop szwedzki

Początek walki o Warszawę to dzień 24 kwietnia 1656 roku. To czas kiedy wykazał się hetman Paweł Sapieha, dokonując blokady Warszawy, wewnątrz której murów znajdowały się szwedzkie wojska (od 8 września 1655 Warszawa pozostawała w rękach Szwedów). Królewską pomoc otrzymał z początkiem czerwca. Na  odsiecz wyruszył wówczas Jan Kazimierz, wraz ze Stefanem Czarnieckim, na czele pospolitego ruszenia.

Najważniejsza bitwa rozegrała się 1 lipca - pod dowództwem królewskim zgromadziło się regularne wojsko, pospolite ruszenie, ale także chłopi i mieszczanie (należy pamiętać o ślubach lwowskich Jana Kazimierza z 1 kwietnia 1656 roku, które zjednały mu znaczną ilość społeczeństwa polskiego). Bitwa była wygrana dla strony polskiej, ale Warszawa niedługo miała pozostać w jej rękach. Już pod koniec lipca została bowiem przegrana trzydniowa bitwa o miasto (28 - 30 lipca). Król wykazał się ogromną odwagą. Z drugiej jednak strony - nie potrafił rozegrać jej taktycznie i możliwość na zwycięstwo została zaprzepaszczona.

Król oddelegował zarówno hetmana Stanisława Czarnieckiego, jak i Jerzego Lubomirskiego (hetmanem zostanie w kolejnym roku). Decyzja była błędna, bowiem wraz z nimi odesłał doświadczonych wojskowych. Tłumacząc królewską decyzję należy jednak wziąć pod uwagę brak zaufania względem hetmanów - teraz walczyli ramię w ramię z królem, ale w początkach potopu wielu z nich opowiedziało się przeciwko monarsze. W dużym stopniu stracono więc wiarę do samego urzędu.

Konsekwencją przegranej bitwy z końca lipca była utrata wielu dzieł sztuki, jak i królewskiej biblioteki. Szwedzi dokonali zupełnej grabieży Warszawy - najbardziej cenna była kolekcja biblioteczna, zapoczątkowana przez Zygmunta Augusta i od jego czasów uzupełniana przez kolejnych władców. Przytłaczającej ilości dzieł już nigdy nie udało się odzyskać.