Wielka Schizma Zachodnia - geneza

W roku 1309 królowi francuskiemu Filipowi IV Pięknemu ostatecznie udało się przekonać papieża Klemensa V, aby ten zrezygnował z niebezpiecznej podróży powrotnej do ogarniętego walkami wewnętrznymi Rzymu i pozostał wraz z całą papieską Kurią na terytorium Francji. Swoją nową siedzibą Klemens V wyznaczył Awinion w Prowansji na pograniczu francusko-burgundzkim i tam też przeniósł cały swój dwór i kancelarię. Wydarzenie to było jedynie odzwierciedleniem rosnącej pozycji duchownych francuskich w kolegium kardynalskim, na którą to wyjątkowo niechętnie zapatrywali się przedstawiciele kleru włoskiego. Przeniesienie się Klemensa V z Rzymu do Awinionu miało także inne, bardziej przyziemne motywy, do których można zaliczyć np. zdrowszy klimat, korzystniejsze położenie geograficzne czy większe bezpieczeństwo na przychylnej francuskiej ziemi.

Nieobecność w Rzymie papieża, który był przecież także przywódcą świeckiego Państwa Kościelnego, była dla współczesnych - nawet największych jego zwolenników - sytuacją niedopuszczalną. Dlatego też kiedy do władzy w Cesarstwie Niemieckim doszedł Karol IV Luksemburg, który pretendował m. in. do władzy nad Italią, postanowił on przy okazji wspomóc papieża w walce o odzyskanie terytorium Państwa Kościelnego. W latach 1353-1357 opozycja antypapieska została definitywnie stłumiona, ale do powrotu papieża Urbana V do Rzymu minęło jeszcze kolejne dziesięć lat. Rezydowanie Urbana V w Rzymie nie trwało zresztą zbyt długo - zaledwie trzy lata, bowiem wkrótce uległ on stanowisku francuskich kardynałów i ponownie wyjechał do Awinionu.

Fakt, iż pięciu kolejnych rezydujących w Awinionie papieży było z pochodzenia Francuzami oraz ugruntowanie się dominującej pozycji kleru francuskiego w kolegium kardynalskim, oznaczało praktycznie całkowite uzależnienie papiestwa od monarchii francuskiej. Okres tzw. niewoli awiniońskiej oznaczał ponadto drastyczny upadek autorytetu i majestatu głowy Kościoła katolickiego oraz pogłębianie się w strukturach kościelnych chaosu oraz swoistej anarchii - symonia, nepotyzm, brak dyscypliny. Wszystkie te czynniki oraz bezpośrednia interwencja Katarzyny ze Sieny - późniejszej świętej - przyczyniły się do podjęcia przez Grzegorza XI decyzji o natychmiastowym powrocie do Wiecznego Miasta w roku 1377. Wydarzenie to było bezsprzecznym tryumfem narodowego koła włoskiego w Kurii, na który jednak duchowni francuscy odpowiedzieli bardzo szybko i zdecydowanie. W roku 1378, po śmierci Grzegorza XI, miała miejsce podwójna elekcja papieska (podwójne konklawe), która przeszła do historii pod nazwą wielkiej schizmy zachodniej.