Dynastia Jagiellonów - protoplaści dynastii. Pukwer, Witenes, Giedymin

Pierwszym przedstawicielem dynastii Jagiellonów jest Władysław Jagiełło, syn Olgierda i Juliany Twerskiej, król Rzeczpospolitej. Wywodził się on z książęcego rodu litewskiego nazywanego Giedyminowiczami. Jednak w chronologii należy cofnąć się jeszcze dalej, gdyż nie tak nowe badania wykazały już, że założycielem dynastii był nie Giedymin, dziadek Jagiełły, a jego pradziad – Pukuwer.

Pukuwer rządził na Litwie w ostatnich latach XIII wieku i od tego momentu można mówić o udokumentowanych przodkach Jagiellonów. Nie wiadomo, czy był spokrewniony z twórcami państwa litewskiego, z Mendogiem na czele. Druga połowa XIII wieku był to czas wewnętrznych wojen. Pukuwer był prawdopodobnie jednym z bardziej ambitnych książąt litewskich, który dzięki tej ambicji zdołał przejąć władzę. Jego syn, Witenes, otrzymał władzę po ojcu w roku 1295 lub w roku kolejnym i skutecznie bronił państwa przed Krzyżakami, jednocześnie przeprowadzając akcje odwetowe. Niejednokrotnie zapuszczał się w głąb Prus. Podobną politykę prowadził jego brat – Giedymin, który rządził po bracie.

Giedymin brał pod uwagę chrystianizację Litwy. Ostatecznie jednak z niej zrezygnował tłumacząc, że ekspansja Krzyżaków i ich postawa sprawia, że nie chce przyjmować tej samej wiary co Zakon. Było to posunięcie o tyle sprytne, że zwierzchnicy Kościoła starali się powstrzymywać Krzyżaków od najazdów na Litwę. Było to jednak działanie doraźne i Giedymin szukał sojuszników wśród wrogów Zakonu – w tym Polski. W roku 1325 zawarł sojusz z Władysławem Łokietkiem.

Za czasów Giedymina Litwa stała się potężnym państwem. Wielki Książę dokonywał aneksji ziem ruskich, zajął Podlasie, sprawował także władzę nad Nowogrodem i Smoleńskiem. Opierał się w polityce zarówno na dyplomacji, jak sile oręża. Jeżeli było to pożądane, starał się budować sojusze przy pomocy małżeństw swych dzieci. Niestety po jego śmierci rozpoczęły się walki o władzę. Ostatecznie najsilniejsi okazali się Kiejstut oraz Olgierd, ojciec Jagiełły.

Olgierd musiał zmagać się z Zakonem, który zadał mu dotkliwą klęskę w roku 1348. Musiał stawić czoło także królowi polskiemu – Kazimierzowi Wielkiemu. Pokonał on Kiejstuta, zabierając mu Podlasie i Brześć (rok 1349). Następnie Polska zyskała część Wołynia oraz Ruś Halicką. Wszystko to sprawiło, że Olgierd zdecydował się na zawarcie pokoju z Polską, a następnie na układ. Zbliżyło to dwa państwa ze sobą, co już niebawem doprowadzi do osadzenia syna Olgierda – Jagiełły – na tronie polskim. Gdy Olgierd umierał w roku 1377, wyznaczył Jagiełłę na swego następcę.