Egipt faraonów - Faraonowie egipscy - opracowanie zagadnienia

Na przestrzeni trzech tysięcy lat wspaniałego rozwoju Egiptu i rządów sprawowanych przez pojedynczych królów, dopiero w okresie tzw. Nowego Państwa (ok. 1570-1075 r. p.n.e.) władców zaczęto nazywać faraonami. Termin „faraon” pochodzi od starożytnego „per-aa”, co znaczy „wielki dom”, jak dawniej nazywano pałac królewski. Z czasem zaczęto to odnosić do członków dynastii panującej.

Ogólnie rzecz biorąc władza faraona miała charakter świecko-religijny. Z jednej strony był on namiestnikiem bogów na ziemi, spełniał funkcję jedynego prawdziwego kapłana, ale i zarazem pełnił urząd władcy ziemskiego państwa. To podczas ceremonii koronacji nowo wybrany władca „otrzymywał” atrybuty boskości.

Największy autorytet i wpływ na życie w Egipcie mieli faraonowie w okresie Starego Państwa (tj. ok. 2600-2150 r. p.n.e.). To właśnie za ich panowania i za ich rozkazem powstawały wspaniałe budowle, które stoją tam po dziś dzień i są symbolem osiągnięć tego starożytnego imperium. Wystarczy wspomnieć piramidę schodkową w Sakkarze wybudowaną dla Dżesera czy też największa z piramid wybudowana dla Cheopsa.

W trakcie trwania tzw. Średniego Państwa (około 1950-1785 r. p.n.e.) władza faraonów nieco osłabła. Na życie pośmiertne mogli liczyć już nie tylko faraonowie, ale i zwykle ludzie. Jednak i w tym okresie powstaje wiele imponujących budowli – głównie świątyń i miejsc pochówku takich jak np. Dolina Królów. Pod koniec tego okresu faraonowie wzmocnili swoją władzę, osłabiając przy tym silną arystokrację. Wykorzystując swoje kompetencje, zrealizowali zakrojone na wielką skalę pracę nad projektami systemów irygacyjnych. W końcu też rozszerzyli wpływy Egiptu podbijając na południu część Nubii.

W końcu nastał wspomniany już okres Nowego Państwa. Wówczas to zaczęto przywiązywać coraz mniejszą wagę do boskiego pochodzenia faraonów, a wynoszono na piedestał chwały ich dokonania jako ziemskich zdobywców. W czasie tym nastąpiło również ożywienie życia politycznego – knute intrygi i podstępy stały się dość powszechną metodą walki o władzę. Z okresu tego pochodzi wielu znanych dziś faraonów takich jak Amenhotep IV, Tutanchamon czy też Totmes III oraz Hatszepsut.

Warto nieco szerzej wspomnieć o Amenhotepie IV, by uwidocznić zakres i możliwości władzy faraona. Żył on ok. 1353-1336 r. p.n.e. Wraz z dojściem do władzy ogłosił kres tysięcy różnorodnych egipskich bóstw, by w ich miejsce powołać jedynego boga - Atona. Można powiedzieć, że był on pierwszym w historii władcą, który wprowadził uniwersalną religię monoteistyczną, ogłaszając ją jednocześnie religią państwową. Jednakże władca ten był również fanatykiem i nie dopuszczał do wiadomości faktu, że ktoś z jego podwładnych mógłby oddawać cześć  innemu bóstwu. Zresztą jego władza była na tyle silna, że nikt nie śmiał się mu przeciwstawić. By podkreślić znaczenie Atona, Amenhotep IV zmienił również swoje imię na Echnaton, zerwał związki religijne z kapłanami z Teb i przeniósł stolicę do Amarna.

Niestety jego zajadłość i upartość w ustanawianiu nowej religii odbiła się na innych dziedzinach, bardzo ważnych dla trwania imperium. Echnatonowi zarzuca się przecież, iż nie wykazywał wystarczającej troski o prestiż imperium, pozostawiał swoich wasalów i sprzymierzeńców bez pomocy, podczas gdy ci musieli stawiać opór licznym najeźdźcom z zewnątrz. Echnaton wykazał się siłą i stanowczością, jednak gdy umarł, upadły jego religijne reformy, a jego następcy zajadle wykreślali imię byłego władcy z wszelkich spisów faraonów egipskich, dewastowano także wszelkie inskrypcje i pomniki, które pozostawił po sobie słynny faraon.

Wpływ na historię Egiptu miały również działania faraona Ramzesa II (ok. 1279-1213 r. p.n.e.). Odbudował on potęgę Egiptu i wysunął go na pozycję liczącego się w świecie mocarstwa. To właśnie za jego panowania powstały liczne budowle, które imponują nam do dziś. Wystarczy wspomnieć choćby o sali kolumnowej w wielkiej świątyni w Karnaku czy też o zespole świątyń w Abu Simbel. Ramzes II prowadził wiele długich wojen, które miały zaspokoić jego wygórowane ambicje. Nie szczędził on sobie zresztą pochwał w różnego rodzaju inskrypcjach. W ostatecznym rozrachunku działalność Ramzesa II nie wypadała jednak najlepiej – długie wojny wyczerpywały kraj do tego stopnia, że po śmierci faraona rozpoczął się powolny proces upadku imperium.

Faraonowie, choć w różnych okresach Egiptu posiadali różny stopień wpływów i przywileje, niemalże zawsze byli władcami, którzy mogli dowolnie decydować o życiu podwładnych. Byli oni zdolni do przeprowadzania daleko posuniętych reform religijnych, zarządzali budowy monumentalnych świątyń, grobowców czy posągów. Działali na rzecz chwały własnej, nierzadko kreując ją w sposób bardzo sztuczny. Jednakże nie brakowało również działań mających usprawnić aparat administracyjny, zarządzanie dobrami państwowymi czy też rolnictwo poprzez szerokie prace nad irygacją terenów uprawnych. Jednakże w ostatecznym rozrachunku Egipt upadł, poddając się wpływom cywilizacji hellenistycznej. Wraz ze śmiercią Kleopatry nastąpił czas utraty niepodległości przez imperium, które rozwinęło wspaniałą cywilizację w Dolinie Nilu i budziło trwogę wśród obywateli okolicznych państwach.