Św. Tomasz z Akwinu - średniowieczna scholastyka, inspiracje

Scholastyka jest terminem, na który składa się nauka i filozofia kościoła w średniowieczu. Głównym zadaniem scholastyki była próba pogodzenia wiary i dogmatów religijnych z potęgą rozumu. Wpływ na nią miały starożytne nauki Arystotelesa i Platona, scholastycy dla wszystkich twierdzeń i koncepcji usiłowali jednak znaleźć rozwiązanie lub poparcie w autorytetach aprobowanych przez Kościół. Najwybitniejszymi myślicielami tego kierunku filozoficznego w XII w. byli Piotr Abelard i Piotr Lombard, później Tomasz z Akwinu.

Tomasz z Akwinu był pierwszym, który zastosował do swych rozważań filozofię Arystotelesa, łącząc ją z zasadami religii katolickiej. System filozoficzny Tomasza z Akwinu nazwany został tomizmem i stał się z czasem oficjalną filozofią i nauką kościoła. Zdaniem tomistów w świecie istnieje hierarchia bytów, w której człowiek - istota samoistna obdarzona duszą nieśmiertelną - zajmuje pozycję wyższą niż pozycja przedmiotów natury nieorganicznej, a także roślin i zwierząt, które powinny mu służyć do realizacji jego planów i celów. Jest jednak mniej doskonały od form czystych, czyli inteligentnych duchów - aniołów. Człowiek jest zależny od Boga i jemu winien we wszystkich swych czynach składać hołd, zasługując na obcowanie z nim w życiu wiecznym. Tomizm był początkowo krytykowany przez filozofów scholastycznych, ale szybko zdobył uznanie, a papież Jan XXII, kanonizował w 1323 r. Tomasza z Akwinu, uznając oficjalnie jego doktrynę.

Średniowieczna scholastyka rozwijała się na uniwersytetach, które składały się przeważnie z czterech wydziałów - teologicznego, prawnego, lekarskiego i sztuk wyzwolonych. Na uniwersytetach rozwijała się filozofia scholastyczna (sama nazwa scholastyka oznacza filozofię uczoną w szkołach). Czerpała swe inspiracje z Biblii, dzieł proroków i najstarszych pisarzy chrześcijańskich oraz z pism starożytnych. Uczelniami zarządzali rektorzy, którzy wprowadzali filozofię scholastyczną w ramowy program zajęć.

Zasługi średniowiecznej scholastyki dla nauki i filozofii są dzisiaj nieocenione. Dzięki filozofii scholastycznej powstały pierwsze nurty poważnej myśli filozoficznej, rozwijała się teologia, matematyka i nauki przyrodnicze.