Rada Regencyjna - działalność

W czasie I wojny światowej państwom centralnym zależało na Polakach przynajmniej z dwóch względów. Przede wszystkich na wagę złota był każdy żołnierz - przed rokiem 1914 nikt nie spodziewał się, że liczba ofiar osiągnie tak olbrzymie rozmiary. Później, po 1917 roku, gdy morale w armii rosyjskiej gwałtownie spadło, ważne stało się dla Niemców utworzenie organizmu państwowego, który byłby zabezpieczeniem wschodnich granic państwa. Warto było więc uprzedzić działania Ententy w sprawie Polski. Ponadto, po kryzysie przysięgowym i uwięzieniu Piłsudskiego w Magdeburgu, państwom centralnym zależało na polepszeniu swojego wizerunku wśród ludności polskiej.

Ostatecznie podjęto decyzję o przekazaniu szkolnictwa i sądownictwa w ręce Polaków (we wrześniu 1917). Kolejnym niezwykle istotnym posunięciem było ustanowienie polskiej tymczasowej władzy w Królestwie Polskim do czasu objęcia tronu przez króla lub regenta. Władza ta znajdować się miała w posiadaniu powołanej przez obu cesarzy Rady Regencyjnej (zaakceptowana 12 września 1917). Wraz z powołaną równocześnie nową Radą Stanu (częściowo mianowana, a częściowo wybierana przez samorząd lokalny) pełnić miała ona funkcję władzy ustawodawczej. 

Decyzją rady w składzie: arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski, prezydent Warszawy Zdzisław Lubomirski, oraz prawnik Z. Ostrowski, utworzony został polski rząd, na czele którego stanął Jan Kucharzewski.

Zakres działalności Rady był w bardzo dużym stopniu ograniczany przez stronę niemiecką. Mimo to udało się polskim władzom wspomóc pewne dziedziny życia tj. krajowe szkolnictwo, służbę zdrowia, administrację czy sądownictwo. Nadto czyniono starania na rzecz pomocy polskim siłom zbrojnym. W gruncie rzeczy Rada Regencyjna bardzo rzadko decydowała się na wychodzenie poza określone ramy działania. Protesty, jeśli się zdarzały, były spowodowane naprawdę poważnymi wydarzeniami. I tak, po zawarciu przez Niemcy traktatów brzeskich (w marcu 1917), do dymisji podał się premier Kucharzewski.

Gdy jasne stało się, że Niemcy tej wojny nie wygrają, Rada odważyła się zerwać swe kontakty z mocodawcami. Rozwiązana została Rada Stanu, a w jej miejsce miała być powołany nowy, w pełni reprezentatywny dla społeczeństwa polskiego rząd.

7 października 1918 roku Rada ogłosiła niepodległość Polski. Miesiąc później, 11 listopada, przekazała naczelne dowództwo nad wojskiem polskim brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu.
Nie udało się jednak Radzie zrealizować swego postanowienia w sprawie wyłonienia nowych władz. 22 listopada Józef Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.