Wojna peloponeska - streszczenie, przyczyny i skutki

Jedną ze słynniejszych wojen epoki starożytności pozostaje wojna peloponeska. Właściwie były to dwie wojny, które miały miejsce kolejno w latach 459 – 446 p.n.e. oraz 431 – 404 p.n.e. Oba konflikty były spowodowane zatargami pomiędzy Atenami i Spartą, wynikającymi z chęci dominacji nad całą Grecją.

Pierwsza wojna wybuchła w czasie trwania tzw. złotego wieku Aten. Wtedy też zyskały one bardzo ważną pozycję w świecie greckim. Stanowiło to niewątpliwe zagrożenie dla mającej podobne plany Sparty. Zresztą jako niebezpieczeństwo postrzegany był również ustrój Aten – demokracja – mocno konkurująca ze spartańską oligarchią. Dodatkowo Perykles, wspaniały dowódca, mówca i reformator ateński, wciąż umacniał potęgę swego polis. Sparta nie mogła nie reagować. Pod hasłem obrony wolności innych greckich państw-miast, jej wojska ruszyły na podbój groźnego wroga.

W pierwszej fazie wojny nie udało się Spartanom przełamać potęgi Aten, pomimo odwrotu sił ateńskich. Okazał się on jedynie zagraniem taktycznym, dokonanym jedynie po to, aby móc rozpocząć ofensywę w innym regionie. Przyniosło to pożądane rezultaty. Ateńczycy zyskiwali przewagę. Ich flota pustoszyła peloponeskie wybrzeże, zadając dotkliwe straty wrogom. Dochodziło do kolejnych starć, które kończyły się wiktorią Ateńczyków. Już w pierwszym roku konfliktu zwyciężyli oni pod Kerkyfelą, pokonując sprzymierzeńca Sparty – Korynt. W 458 r. p.n.e. zdobyli Eginę i ponownie zwyciężyli Korynt w starciu pod Megarą. W 453 r. p.n.e. tryumfowali w bitwie pod Sikyon. Dotkliwą porażkę Ateńczycy ponieśli właściwie tylko raz. Miało to miejsce pod Tangrią w 457 r. p.n.e. Dopiero w 447 r. p.n.e. Ateńczyków pokonali Beoci, ścierając się z nimi pod Koroneją. Wówczas to zginął znakomity ateński strateg, Tolmides.

Krytyczna sytuacja zmusiła Spartan do zmiany strategii – zmieniono teren działań, przerzucając wojska w okolice Chalkidike, gdzie znajdowały się ateńskie kopalnie złota. W 422 r. p.n.e., pod Amfipolis, doszło do decydującej bitwy, która diametralnie odmieniła losy wojny. Wojska ateńskie poniosły druzgocącą klęskę, a ich dowódca – Kleon - zginął w trakcie walk. Zmusiło to Ateńczyków do zawarcia pokoju, który przywrócił stan sprzed wojny.

Rozejm jednak nie oznaczał powrotu do normalności i poprawnych stosunków między obiema polis. Sytuacja wciąż była napięta i w każdej chwili mogło dojść do wybuchu kolejnych walk. Spokój przerwali Ateńczycy. Jednak szybko zasmakowali porażki w walkach pod Syrakuzami. Do niewoli dostało się wtedy około 7 tysięcy żołnierzy. To zachęciło Spartę do ofensywy, która wkrótce ruszyła na Dekleje (które udało im się zająć). Ateńczycy odnosili coraz dotkliwsze klęski, rzadko kiedy sukcesy (np. bitwa pod Arginuzami w 406 r. p.n.e.).

Z czasem też zaczęły się wytwarzać coraz większe dysproporcji pomiędzy Atenami i ich sojusznikami, a także Spartą i jej sprzymierzeńcami. Ci pierwsi musieli radzić sobie już nie tylko z niepowodzeniami militarnymi, ale i z problemami natury wewnętrznej. Na terenie polis wybuchały kolejne przewroty, które destabilizowały sytuację w państwie-mieście, osłabiając je. Jednocześnie Spartę zaczęła wspierać Persja, która dostarczając jej spore zasoby pieniężne, wspomagała budowę silnej floty. Ta ostatnia niszczyła okręty przeciwnika, a także odcięła Ateny od dostaw, skazując ją na uporczywy głód. Tragiczna sytuacja zmusiła Ateny do podpisania kapitulacji w 404 r. p.n.e., zmiany ustroju i oddania przewodniej roli w świecie greckim silnej Sparcie.