Starożytna Grecja - Dziedzictwo starożytnej Grecji - zabytki i sztuka

V wiek p.n.e., szczególnie czas po zwycięstwie nad Persami, to okres największego rozkwitu kultury greckiej. Ośrodkiem centralnym, najbardziej rozwiniętym na tym polu, stały się wówczas Ateny, rządzone przez Peryklesa. W dużej mierze przyczynił się do tego fakt, iż Ateny przewodniczyły związkowi morskiemu, dzięki czemu Peryklesowi udało się przenieść do miasta skarb związkowy, który dotychczas umieszczony był na terenie Delos. Fundusze zawarte w tym skarbie pozwoliły na rozbudowę Aten i postawienie wielu pięknych budynków. Perykles pragnął  bowiem uczynić Ateny najpiękniejszym miastem świata Greckiego. Sam zresztą nadzorował wszelkie prace budowlane, a wspierali go wybitni architekci i rzeźbiarze, w tym tak zacne osobistości jak choćby Fidiasz.

Najbardziej okazałe, najpiękniejsze budowle – z poświęconym Atenie Akropolem na czele - wzniesiono na Akropolu. Wspomniana już świątynia Ateny jest przykładem architektury doryckiej, w której to kolumny wyrastały wprost z podłogi, a będąc szerokimi u dołu, zwężały się ku górze. Ich kapitel tworzyła prosta, czworokątna płyta. W ogólnym kształcie budowle doryckie sprawiały wrażenie surowej powagi. Ponadto na Akropolu stanął m.in. Erechtejon poświęcony bogini Nike. Charakteryzuje go nieco inna forma – jońska. Wydaje się ona lżejsza i bardziej ozdobna. Kolumny w stylu jońskim były smuklejsze, gęsto żłobkowane i wspierały się na osobnej podstawie. Kapitel miał charakterystyczny i współcześnie łatwo kojarzony z Grecją kształt baranich rogów.

Niezwykłą budowlą jest również teatr Dionizosa, opiekuna tej sztuki. To właśnie tutaj wystawiane były premierowo sztuki znakomitych dramaturgów – Sofoklesa, Arystofanesa, Eurypidesa czy wreszcie Ajschylosa. Początkowo siedziska dla widzów były drewniane, jednak z czasem zastąpiono je kamiennymi, dzięki czemu mogły przetrwać po dziś dzień. Interesujące jest to, iż na widowni mogło zasiąść około 20 tysięcy widzów, co dzisiaj w teatrze jest wręcz niewyobrażalną ilością. Co ciekawe, już wtedy honorowano uprzywilejowane osoby w państwie, stawiając w pierwszym rzędzie 67 marmurowych tronów przeznaczonych dla przywódców, kapłanów, czy też bardziej zasłużonych dla polis obywateli. Warto również wspomnieć, że po rzymskim podboju zwycięzcy wykorzystywali teatr Dionizosa jako miejsce widowiskowych walk gladiatorów.

Grecy przodowali nie tylko w dziedzinie architektury. Wspomniany już Fidiasz udowodnił, że zachwycić można również rzeźbą. Tworzył on monumentalne posągi bogów, starając się w charakterystyczny dla Greków sposób przedstawiać ich piękno i doskonałość. Dwa posągi Ateny, ozdabiające Akropol oraz legendarny, liczący 13 metrów wysokości posąg Zeusa siedzącego na tronie w Olimpii to również dzieła Fidiasza, który w swej trudnej i misternej pracy chętnie korzystał z takich drogocennych materiałów jak złoto czy kość słoniowa.

W nieco innym kierunku poszedł kolejny wspaniały rzeźbiarz starożytnej Grecji – Poliklet. Ideał boskości przedstawiał on poprzez dobieranie wzorcowych proporcji ciała. W pracach tych zastosował odnoszący się do owych proporcji matematyczny kanon, którego był zresztą twórcą.

Jeszcze inne spojrzenie na rzeźbę zaproponował Myron. Artysta ten pragnął stworzyć wrażenie, iż przedstawiane przez niego postacie znajdują się w ruchu. Stąd też wśród znanych nam współcześnie rzeźb starożytnej Grecji znajduje się słynny posąg dyskobola.

Ruch postaci był wyrażany także na różnego rodzaju ceramice, nader popularnej w Grecji. Wazy, amfory, alabastry – wszystkie były bogato zdobione w elementy mitologiczne, przedstawiając męki Syzyfa, walki pod Troją, to znów upamiętniając różne sceny z życia Achillesa. Warto przy tym zaznaczyć, iż panowały trzy nurty zdobnictwa waz: styl czerwonofigurowy, czarnofigurowy oraz geometryczny, który nie skupia się na przedstawianiu konkretnych postaci, a na ciągłym powtarzaniu jakiegoś ściśle określonego wzoru.

Znacznie lepiej wyrażała ludzkie myśli i uczucia literatura, która do dziś stanowi podstawę kanonu lektur m.in. w Polsce, gdzie nie bez powodu znajdziemy „Antygonę” czy „Odyseję”. Podobnie zresztą starożytne sztuki wciąż goszczą na deskach teatrów, a kolejne dzieła doczekują się filmowych adaptacji.

W całym tym dorobku nie wolno zapomnieć o innym dziedzictwie starożytnych Greków: bogatej filozofii reprezentowanej przez Sokratesa, Platona, czy Arystotelesa. Nie można też nie wspomnieć o bogatej mitologii, która odcisnęła piętno nie tylko na późniejszej, wzorującej się na niej literaturze, lecz też samej religii starożytnych rzymian i wielu późniejszych kultur, głównie europejskich.