Konstytucja konsularna (1799) - omówienie

Wielka rewolucja francuska rozpoczęta spektakularnym zdobyciem Bastylii 14 lipca 1789 r. zapoczątkowała nowy etap w nowożytnej historii Francji, od 1792 roku oficjalnie zwany I Republiką.
W 1795 r. Konwent Narodowy - najważniejszy rewolucyjny organ prawodawczy - powołał do życia 5-osobowy Dyrektoriat, który od tego momentu stawał się najwyższą władzą w państwie. W obliczu kolejnych sukcesów na froncie oraz pogarszającej się sytuacji wewnętrznej w kraju coraz większe poparcie zyskiwał wsławiony między innymi kampanią w Egipcie Napoleon Bonaparte.

Obawiający się o swoją przyszłość Dyrektoriat niezwłocznie po powrocie Napoleona do Paryża ogłosił go dowódcą Wojsk Wewnętrznych stacjonujących w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy. Wykorzystując nastroje społeczne oraz poparcie jakim cieszył się wśród żołnierzy Napoleon 9 listopada 1799 r. (18 brumaire’a wg rewolucyjnego kalendarza francuskiego) zainicjował w Saint Cloud wojskowy zamach stanu, zakończony nazajutrz pełnym sukcesem. Rządy pięciu dyrektorów zostały obalone a nieco ponad miesiąc później wprowadzona została w życie nowa konstytucja, która przekazała władzę w państwie na ręce trzech konsulów, spośród których dominującą pozycję posiadał Bonaparte, którego kadencja miała trwać pierwotnie 10 lat.

Konstytucja Roku VII sankcjonowała de facto dokonany przez Napoleona zamach stanu oraz wprowadzała we Francji nową formę rządu, czyli konsulat. Rozległe kompetencje pierwszego z konsulów, w tym inicjatywa ustawodawcza stwarzały, podwaliny pod przyszły ustrój autorytarny, mimo deklaracji o nie zrywaniu z republikańską formą sprawowania władzy. Nowa ustawa zasadnicza miała zapewnić Napoleonowi możliwie najszerszą i najtrwalszą władzę. Fasadowe pozory demokracji z czasów rządów Napoleona ograniczały udział obywateli w rządzeniu jedynie do ustalanie okręgowych list zaufania. Ukazując swoje prawdziwe zamiary Bonaparte nakazał komisji układającej brzmienie aktu konstytucji: „Piszcie krótko i niewyraźnie”.

Na straży przestrzegania postanowień konstytucji stał Senat, którego zadaniem było opiniowanie w sprawie ew. wątpliwości co do zgodności ustaw z konstytucją. Władzę wykonawczą stanowiło gremium trzech konsulów, spośród których dwóch było jedynie doradcami Napoleona a jego decyzje nie wymagały pozytywnej ich opinii oraz w znikomym stopniu ministrowie, którzy nie tworzyli Rady Ministrów a odpowiedzialni byli bezpośrednio przed konsulem.

Kontrolowany przez Napoleona Senat, którego członkowie byli w całości przez niego mianowani, powierzył mu w dniu 4 sierpnia 1802 r. dożywotnio urząd konsula wraz z prawem wyznaczenia swojego następcy a 18 maja 1804 r. mianował go „Cesarzem Francuzów” rozpoczynając tym samym okres władzy cesarskiej we Francji.