Starożytna Fenicja - Fenicjanie

Przed wieloma wiekami teren współczesnego Libanu, zachodniej części Syrii oraz północnej części Izraela zwany był Fenicją. Kraina ta zawierała się w granicach pomiędzy Galileą a Morzem Śródziemnym, sięgając ku północy aż po starożytne miasto Gabala. Rozpiętość pozioma Fenicji sięgała od 10 do 50 kilometrów, podczas gdy długość tego górzystego kraju wynosiła od 200 do ok. 300 km. Przylegał on do Morza Śródziemnego na trwałe wiążąc historię ludu zwanego Fenicjanami z życiem na okrętach i morskimi podbojami. Dlatego też najlepiej rozwinięte miasta takie jak Tyr, Sydon czy też Arwad lokowały się właśnie na terenach przybrzeżnych, gdzie skupiała się większość mieszkańców tego słabo zaludnionego, choć nieźle rozwiniętego i dobrze prosperującego, kraju.

Fenicja znana była w starożytności z wielu aspektów swej działalności, choć mieszkańcy tej krainy największą sławę zyskali jako niestrudzeni żeglarze i wspaniali kupcy. Budownictwo okrętowe rozwinęli w takim stopniu, że uznawani byli za najlepszych w swoim fachu, co doceniali również i inni przywódcy wielkich cywilizacji (w tym np. Egiptu). Po upadku Kreteńczyków, którzy przez wiele wieków panowali na Morzu Śródziemnym, od XII wieku p.n.e. panowanie na morzu uzyskali właśnie Fenicjanie, którzy ruszyli na podbój ku Cyprowi, Sycylii, Malcie, Sardynii, Korsyce oraz Afryce Północnej. Na terenach tych zakładali swoje kolonie, z których najodleglejsze położone były na terenach dzisiejszej Hiszpanii – Tarszisz oraz Gadessa. Jednakże żeglarze feniccy nie ograniczali się jedynie do basenu Morza Śródziemnego, często wypływali również poza Gibraltar; prawdopodobnie opłynęli całą Afrykę (na polecenie egipskiego faraona) oraz dotarli do Wysp Cynowych (które z dużą dozą prawdopodobieństwa określa się jak współczesną Brytanię). Najbardziej znaną kolonią pozostała jednak Kartagina położona na terenie współczesnej Tunezji, która to w przyszłości przyczyniła się do upadku Rzymu.

Poza wspaniałymi żeglarzami Fenicja znana była również z obecności na swym terenie ślimaka purpurowego służącego miejscowym do wyrobu purpury, z której zresztą zasłynęli w całym ówczesnym świecie. To właśnie od tego produktu wywodzi się nazwa tej krainy - wszak łacińskie słowo „Phoenica terra” lub „Phoenice” czy też greckie „Phoinike” oznaczają tyleż co - „krwistoczerwony”. Ponadto dobrze rozwinięte było tu również rzemiosło oraz rolnictwo, handel kością słoniową, eksport dóbr luksusowych, np. przedmiotów wytapianych z metali oraz szkła, czy wreszcie handel niewolnikami. W zamian za swoje towary i usługi Fenicjanie pobierali przede wszystkim surowce niezbędne do rozwoju, w które ich ojczysta kraina była uboga, mianowicie - miedź, cynk, cyna, ołów oraz kruszce szlachetne.

Niesłusznie jednak przypisuje się mieszkańcom Fenicji takie wynalazki jak pieniądz, obróbka metali oraz szkła. Choć - z drugiej strony - przyczynili się oni w dużej mierze do rozwoju sztuki obróbki tych surowców.

Jednym z istotniejszych i najbardziej wartych uwagi wynalazków Fenicjan jest stworzenie spółgłoskowego pisma alfabetycznego, którego powstanie datuje się na około drugie tysiąclecie przed narodzinami Chrystusa. Pismo to rozpowszechniło się, dzięki swoim twórcom, na terenach innych państw śródziemnomorskich.

Gdyby zaś spojrzeć na Fenicję jako na twór polityczny – trudno określić go jako jednolite państwo fenickie. Był to raczej zbiór pomniejszych państw-miast, tzw. polis, rządzonych przez drobnych królów. Ich władza była jednak ograniczona nie tylko terytorialnie, sięgając jedynie do granic miasta i najbliższej okolicy, ale także formalnie – ze względu na silny status możnych rodów kupieckich. W zdecydowanej większości miast fenickich istniała również Rada Starszych. Status tych ostatnich nie jest jednak dobrze znany historykom i trudno określić ich rolę w funkcjonowaniu fenickiego organizmu państwowego. Z pewnością jednak można powiedzieć, że państewka te nie zawsze łączyła więź braterstwa – często prowadziły one ze sobą wojny, a w razie najazdu z zewnątrz nie były skore do udzielania sobie nawzajem pomocy. Dlatego też, mimo sukcesów morskich w zakładaniu nowych kolonii, Fenicjanie nigdy nie stworzyli wielkiego państwa, które mogłoby skutecznie konkurować z innymi cywilizacjami starożytnego świata. Jeśli już zachodziły jakieś stosunki na płaszczyźnie międzynarodowej, to Fenicja rzadko tworzyła podmiot niepodległy, była raczej kierunkiem ekspansji innych imperiów.

I tak - od około 1600 roku p.n.e. do mniej więcej 1100 roku p.n.e. - na terenach tych panował Egipt. Wraz z upadkiem cywilizacji znad Nilu, Fenicjanie zdołali uzyskać względną niezależność, która została przerwana przez podbój Asyryjczyków. Ich panowanie na omawianych ziemiach trwało pomiędzy 1100 a 855 rokiem p.n.e. To właśnie za panowania asyryjskiego Fenicjanie osiągnęli szczyt swojej potęgi morskiej. Jednak wkrótce, bo pod koniec VII w. p.n.e., imperium to zawaliło się i Fenicja ponownie dostała się pod krótkie panowanie Egiptu, by po klęsce pod Karkemisz (605 r. p.n.e.) dostać się ostatecznie w granice państwa nowobabilońskiego. Sytuacja ta miała miejsce do roku 538 p.n.e., kiedy to upadł Babilon, a jego miejsce zajęła potęga perska. W 333 r. p.n.e. stoczono bitwę nad Issos, w wyniku której Aleksander Macedoński stał się nowym władcą panującym na tych terytoriach. Przybycie na tereny Fenicji wojsk rzymskich pod wodzą Pompejusza w 64 r. p.n.e. przyczyniło się do dużego chaosu, jaki tu zapanował; ten przyczynił się z kolei do upadku Fenicji. Jednakże Rzym przyniósł ze sobą także długotrwały pokój i szeroką autonomię - autonomię, którą utracono wraz z upadkiem Imperium Rzymskiego w 395 r. n.e. i podbojem tych terenów przez wojska arabskie w VII w.