I wojna światowa - Walki o granicę wschodnią II RP - koncepcja federacyjna i inkorporacyjna

Kiedy wraz z działaniami I wojny światowej rodziła się w polskiej świadomości nadzieja na odrodzenie państwa, odtworzenie dawno utraconej ojczyzny, elity polskiej narodowości musiały się odnieść nie tylko do sprawy samej Polski, ale i jej sąsiadów, do stosunków, jakie przyszła Polska ma z nimi kształtować. W stosunku do państw wschodnich takich jak Ukraina, Białoruś, czy Litwa, zrodziły się pośród elit polskich dwie koncepcje, z których każda z nich widziała inną rolę Polski w stosunku do wspomnianych wyżej państw. Były to: koncepcja federacyjna oraz koncepcja inkorporacyjna. Pierwszą z wymienionych koncepcji reprezentował m.in. Roman Dmowski, przewodniczący Komitetu Narodowego Polski. Zaś drugą koncepcję sygnował swoim nazwiskiem sam Józef Piłsudski. Ale może postarajmy się omówić je po kolei.

Koncepcja inkorporacyjna, reprezentowana przez Romana Dmowskiego, opowiadała się za przyłączeniem ziem wschodnich, na których żyły inne narodowości (Litwini, Białorusini, Ukraińcy), do odrodzonej Rzeczypospolitej. Dmowskiemu chodziło przede wszystkim o ziemie, na których przeważała ludność etnicznie polska. Jednocześnie polityka wobec mniejszości narodowych miała być stanowcza - Roman Dmowski opowiadał się za ich przymusową polonizacją. Za jej sprawą mniejszości etniczne miałby być uczone w szkołach polskiej historii, sztuki, literatury. Główny nacisk miał być jednak postawiony na naukę języka polskiego i wyrabianiu w nich świadomości narodowej w duchu polskiego patriotyzmu.

Druga koncepcja, jak już wspomniałem - reprezentowana przez Józefa Piłsudskiego, zakładała federacyjne podejście do państw graniczących z odrodzoną Polską na wschodzie. Zgodnie z tą koncepcją Rzeczpospolita miała wydatnie pomóc im w oderwaniu się od Rosji i w utworzeniu własnych państw. Józef Piłsudski działał przeciw Rosji, uważając, że jest ona największym i najbardziej zajadłym wrogiem polskości, a poprzez to i przecież niepodległości państwa polskiego. Zresztą Rosja była również przeciwnikiem państwowości Białoruskiej, Litewskiej i Ukraińskiej, co chciał wykorzystać Piłsudski - odrywając je od państwa rosyjskiej, tworząc w ten sposób dla Polski swoistego rodzaju mur, który miałby ją ochraniać przed ewentualną napaścią ze strony potężnego wschodniego sąsiada. W ten oto sposób wojska armii czerwonej musiałyby najpierw przejść przez ziemie Litwy, Białorusi i Ukrainy, walcząc z tutejszymi wojskami, co mogłoby dać Polsce odpowiedni czas na przygotowanie się do odparcia ewentualnego ataku.

Zarówno koncepcja inkorporacyjna Romana Dmowskiego, jak i koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego, znalazły swoje odzwierciedlenia w rozmowach na forum międzynarodowym. Każda z opcji politycznych próbowała przepchnąć swój pomysł i umieścić w zapiskach traktatu wersalskiego, by usankcjonować je poprzez akceptację innych państw. Jednakże należy zauważyć, iż atmosfera wokół odradzającej się Polski była nieprzyjazna. Występował przeciw niej m.in. David Lloyd George, reprezentujący brytyjską dyplomację.