Słowianie - pochodzenie, ekspansja, podział na grupy. Charakterystyka Słowian

Słowianie swoją obecność na kartach historii zaznaczyli po raz stosunkowo późno, bo na przełomie epoki starożytnej i średniowiecza, ale jednocześnie nie ulega wątpliwości fakt, iż na terenach pomiędzy Wisła a Dnieprem przebywali oni już co najmniej od tysiąclecia.

W okresie istnienia Imperium Rzymskiego, tereny znajdujące się na północ od jego granicy określano zbiorczym terminem „barbaricum”, jednak już wówczas dostrzegano istnienie tam co najmniej kilku dużych grup etnicznych tj. Germanowie, Słowianie czy Celtowie. Źródła rzymskie z I wieku n. e. wspominają o istnieniu na terenach dzisiejszej Polski ludu, zwanego Wenetami (Wenedami, łac. Venedi) - analogiczne spostrzeżenia mają także m. in. Tacyt w swoim historycznym dziele pt.: „Germania” oraz Pliniusz Młodszy w swojej „Historii naturalnej”. W następnym stuleciu wybitny geograf Ptolemeusz z Aleksandrii identyfikuje ponadto jedno z plemion zamieszkujących dorzecze Wołgi, które nazywa Souobenoi, które jedna z teorii utożsamia jednoznacznie z późniejszymi Słowianami. W VI wieku gocki kronikarz i historyk Jordanes, ponad wszelką wątpliwość stwierdza, że znani mu już dość dobrze Słowianie na wschodzie, uprzednio nazywani byli Wenetami. Ponadto inni wczesnośredniowieczni geografowie i badacze tj. Prokopiusz z Cezarei czy Ibrahim ibn Jakub  opisują w swoich dziełach zawierają wzmianki o plemionach na wschodzie, które swoją organizacją i poziomem cywilizacyjnym niewiele ustępują sąsiednim Germanom.

Ze swoich hipotetycznych pierwotnych siedzib nad Wisłą i Dnieprem, Słowianie podczas wielkiej migracji ludów osiedlali się co raz dalej za zachodzie, na terenach opuszczonych przez Gotów, Wandalów czy Burgundów. Od V wieku, wraz z wojowniczymi Hunami a następnie Awarami, Słowianie stopniowo przekraczali północne granice Cesarstwa Wschodniorzymskiego, osiedlając się na Bałkanach oraz docierając nawet do Macedonii i na Peloponez. Przełomowym w dziejach ich ekspansji na południe było przełamanie przez Awarów bizantyńskiej granicy na Dunaju pod koniec VI wieku, po którym to kolejne masy ludności słowiańskiej zalewały bałkańskie posiadłości cesarstwa (Mezję, Ilirię, Dalmację), wypierając jednocześnie ich dotychczasowych, zromanizowanych mieszkańców.

Po okresie burzliwej migracji i ekspansji na dostępne sąsiednie terytoria, żywioł Słowiański w Europie uległ pewnej nieznacznej stabilizacji. Wykształciły się wówczas z pierwotnej, niemal jednolitej masy ludności słowiańskiej odrębne grupy i podgrupy, które różniły się od siebie zajmowanym terytorium oraz poniekąd także charakterystyką kulturową i etniczną. Terytoria najbardziej wysunięte na zachód opanowane zostały przez tzw. Słowian zachodnich, wśród których wyróżnić można także: Lechitów (plemiona polskie, Połabian i Pomorzan), Łużyczan (późniejsze pogranicze polsko-niemieckie) oraz Czechów i Słowaków. Rozległe, lesiste tereny Europy Wschodniej oraz Rusi zajęte zostały przez tzw. Słowian wschodnich, czyli ludy utożsamiane przez dzisiejszych historyków przodkami Rosjan, Białorusinów, Ukraińców i Rusinów. Zaliczamy do nich m. in. plemiona: Polan (wschodnich) zamieszkujących na środkowym Dunajem, Drewlan (obecna północna Ukraina), Siewierzan nad rzekami Desma, Sejm i Suła oraz Dregowiczów na Prypecią (dzisiejsza Białoruś). Na Bałkanach wyodrębniła się trzecia główna grupa Słowian, tzw. Słowianie południowi. Do nich zaliczamy takie ludy jak: Bułgarów, Bośniaków, Chorwatów, Macedończyków, Serbów czy Słoweńców.