Andrzej Towiański - biografia, życiorys

Andrzej Towiański już za życia stał się osobą kontrowersyjną. Jego niestandardowe, bardzo odważne poglądy przysporzyły mu tyle samo wielbicieli, co wrogów. Niektórzy nazywali go szarlatanem, inni – prawdziwym prorokiem. Faktem jest, iż Towiański posiadał niesamowitą charyzmę i zdolność przekonywania do siebie ludzi, co niewątpliwie pomagało mu w propagowaniu swoich poglądów.

Ile z legend towarzyszących życiu oraz istniejących po śmierci społecznika jest prawdą – nie dowiemy się tego nigdy. Oprócz całkiem poważnych, a nawet budzących spory respekt historii, pojawiają się anegdoty z dystansem podchodzące do kwestii rzekomych objawień Towiańskiego, a nawet traktujące je z przymrużeniem oka.

Filozof urodził się 1 stycznia 1799 roku na terenach dzisiejszej Litwy. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, później pracował jako doradca sędziego. Według przekazów w 1928 roku Andrzej Towiański doznał objawienia w jednym z wileńskich kościołów, co pobudziło go do prowadzenia misji w celu ewangelizacji świata. W tym celu założył tzw. Koło Sprawy Bożej, czyli sektę towiańczyków. Działała ona od 1842 roku, a więc rozpoczęła swoją działalność w dwa lata po wyjeździe Towiańskiego z ziemi rodzinnej do Paryża. Jej istnienie zakończyło się w1878 roku. Zasada jej istnienia zasadzała się na połączeniu elementów religii chrześcijańskiej z mistycyzmem oraz indywidualną filozofią samego Towiańskiego.

W XIX wieku, kiedy Polska była w bardzo trudnej sytuacji politycznej (klęska powstania listopadowego), naród potrzebował kogoś, kto da im nadzieję i będzie potrafił zmotywować do dalszych czynów. Romantyzm, który w ówczesnych latach przeżywał swój rozkwit, także był odpowiednim czasem do szerzenia tego typu idealistycznych pomysłów. Inteligencja na emigracji, w tym takie jednostki jak Adam Mickiewicz czy Seweryn Goszczyński, którym losy kraju nie były obojętne, którzy jednak nie widzieli szans na powodzenie idei wcielanych przez polityków, z chęcią przystępowali do sekty charyzmatycznego przywódcy.

Sam Towiański nie ograniczał się do lokalnego propagowania swoich idei. Wielokrotnie dążył do spotkania najpierw z papieżem Grzegorzem XVI, następnie z Piusem IX, jednak nigdy nie udało mu się spotkać z żadnym z nich, gdyż jego teorie nie były popierane przez głowy Kościoła katolickiego; pozostawały bowiem w sprzeczności z niektórymi zasadami religii katolickiej, np. bezżeństwem księży.

Towianizm opierał się na tezie, iż istnieją narody wybrane, których posłannictwo ma zmienić oblicze świata. Według założyciela Koła Sprawy Bożej są to Żydzi, Francuzi oraz Polacy. Aktualna sytuacja polityczna miała być dowodem na to, iż zbliżają się czasy szczególne, przełomowe, w których Polska ma odegrać znacząca rolę. Tendencje mesjanistyczne, mówiące o tym, że Polska ma być „Chrystusem narodów”, odwoływały się do koncepcji, iż nasz kraj podobnie jak Zbawiciel musi cierpieć (w tym wypadku zwierzchność zaborców), by mógł narodzić się nowy ład. Towiański wyznawał poglądy pacyfistyczne stwierdzając, że nawet Rosja, a więc ówcześnie największy wróg Polski, nie zasługuje na to, aby jej nienawidzić, wręcz przeciwnie – należy kochać swoich nieprzyjaciół, mimo iż wyrządzają nam krzywdę. Te postulaty spotkały się z żywą niechęcią pozostałych członków Koła, którzy jednak przedkładali interesy patriotyczne ponad naukę Towiańskiego. Tego rodzaje stwierdzenia założyciela Koła sprawiły, iż zaczął on stopniowo tracić poparcie członków, którzy odsuwali się od sekty.

Inne kontrowersyjne poglądy Towiańskiego to uprzywilejowanie roli Napoleona jako propagatora idei demokracji, negacja Kościoła katolickiego i postulat stworzenia kościoła duchowego oraz projekt świata, który miał się opierać na „kolumnach” duchów dobrych i złych, które miały działać na ludzi i warunkować ich postępowanie.

W 1842 roku Towiański został wydalony z Francji, gdyż był oskarżony o szpiegostwo. W tym czasie przywództwo nad towiańczykami objął Adam Mickiewicz. Działali oni ze zmiennym szczęściem aż do śmierci Towiańskiego w 1878 roku.