Arcybiskup Jakub Świnka i jego wkład w proces zjednoczenia państwa polskiego

Arcybiskup Jakub Świnka był jednym z najwybitniejszych polityków w średniowiecznej Polsce i niestrudzonym orędownikiem idei trwałego zjednoczenia rozbitego na dzielnice państwa polskiego.

Szczegóły dotyczące dzieciństwa, młodości oraz początkowego etapu pracy duszpasterskiej a także miejsce i data urodzenia Jakuba Świnki nie są znane. Pierwszym potwierdzonym przez  źródła faktem z jego życia jest objęcie stolca arcybiskupiego w Gnieźnie w dniu 26 grudnia roku 1283, na którym zastąpił on zmarłego w roku 1271 arcybiskupa Janusza - przez ponad 12 lat kapituła gnieźnieńska nie mogła porozumieć się co do wyboru jego następcy. Prawdopodobnie udział w wyborze Jakuba Świnki miał Przemysł II, wpływowy książę wielkopolski, który jawnie sympatyzował z przyszłym metropolitą. Pierwszy etap działalności Jakuba Świnki jako arcybiskupa upłynął mu na walce z rosnącym w siłę w Kościele polskim żywiołem niemieckim oraz związanym z tym faktem zagrożeniem integralności polskiej prowincji kościelnej. W tym celu organizował liczne synody i zjazdy, na których zachęcał swoich podwładnych m. in. do głoszenia kazań w języku polskim, aby skutecznie przeciwstawić się wpływom kultury niemieckiej.

Nowy metropolita był gorącym zwolennikiem ponownego zjednoczenia państwa polskiego pod berłem jednego z książąt piastowskich. Przygotowując poniekąd kraj do tego przedsięwzięcia starał się uczynić z Wielkopolski centrum religijne, spajające naród wokół kultu Św. Wojciecha męczennika. Jego działalność na drodze do zjednoczenia skutkowała także kolejnymi porozumieniami (koalicjami) najbardziej wpływowych książąt piastowskich, zawieranymi za sprawą arcybiskupa. Wielkim sukcesem jego myśli politycznej były uwieńczone sukcesem starania o doprowadzenie do królewskiej koronacji Przemysła II w dniu 26 czerwca roku 1295. Arcybiskup Jakub Świnka osobiście dokonał koronacji wielkopolskiego księcia w katedrze gnieźnieńskiej a o jego determinacji dobitnie świadczy fakt, iż uczynił to jeszcze przed uzyskaniem oficjalnej zgody od papieża.

Po zabójstwie króla Przemysła II w Rogoźnie, arcybiskup przeszedł na krótko do obozu jedynego wówczas potencjalnego jego następcy, najbardziej wpływowego spośród Piastów, księcia kujawskiego Władysława Łokietka. Jednak wkrótce stosunki pomiędzy księciem a metropolią z niewiadomych przyczyn uległy gwałtownemu pogorzeniu, czego wyrazem była koronacja kandydata czeskiego Wacława II z dnia 25 lipca roku 1300, której osobiście dokonał arcybiskup Jakub Świnka. Było to swoiste zaprzeczenie dotychczasowej myśli politycznej arcybiskupa, który starał się zawsze w pierwszej kolejności popierać kandydatów polskich. Jednak pierwsze niepowodzenia Władysława Łokietka we władaniu dzielnicą wielkopolską uświadomiły mu, że dysponujący większą władzą i szerszym poparciem w Małopolsce, król czeski Wacław II, ma zdecydowanie większe szanse odbudować zjednoczone i silne królestwo polskie. Już w roku 1302 Jakub Świnka po raz kolejny postanowił zmienić obóz i przestał popierać opcję czeską, czego wyraźną oznaką był konflikt z biskupem krakowskim Janem Muskatą - głównym stronnikiem Przemyślidów na tronie polskim.

Arcybiskup Jakub Świnka zmarł w dniu 4 marca roku 1314, ale praktycznie już od roku 1311 nie uczestniczył aktywnie, ze względu na swój podeszły wiek, w życiu politycznym. Jego ciało spoczęło w gnieźnieńskim kościele Św. Jerzego.