Mieczysław Rakowski - Rząd Rakowskiego

14. października 1988 r. nastąpiła zmiana na stanowisku premiera rządu PRL, ustępującego razem ze swoim gabinetem Zbigniewa Messnera zastąpił Mieczysław Rakowski. Nowy rząd powstał w burzliwym okresie gwałtownych przemian ustrojowych w kraju oraz stanął przed niełatwym zadaniem powolnego przestawiania mechanizmów państwowych i gospodarczych z typowo socjalistycznych na względnie demokratyczne i kapitalistyczne.

To właśnie odejście od twardych zasad gospodarki centralnie planowanej, jaka miała miejsce w komunistycznym państwie polskim na przestrzeni ostatniego półwiecza, stało się priorytetem dla nowo wybranej ekipy rządzącej. Poprzez przeprowadzenie bardzo szybkich i często radykalnych reform rynkowych starano się zliberalizować polską gospodarkę, aby w najbliższym czasie dostosować ją do zachodnich mechanizmów kapitalistycznych. Podjęto również próby uchwalenia przez sejm reform o działalności gospodarczej wspierających drobnych przedsiębiorców oraz ustawy o komercjalizacji wybranych przedsiębiorstw. Kontynuatorem rozpoczętych przez rząd Rakowskiego reform w latach późniejszych okazał się być Leszek Balcerowicz, któremu to przypisuje się sprawną transformację gospodarki polskiej według standardów stylu zachodniego.

Rząd Rakowskiego podjął także wielce niepopularną w społeczeństwie decyzję o złożeniu wniosku o upadłość Stoczni Gdańskiej (wówczas im. Lenina), która przyczyniła się do spadku poparcia dla ekipy rządzącej. Dzisiejsi przeciwnicy Rakowskiego zarzucają mu, iż za jego kadencji zapoczątkowany został proces tzw. uwłaszczenia nomenklatury, czyli prywatyzacji części majątku publicznego, który trafił w ręce byłych działaczy PZPR, a także postęp rozwarstwienia się społeczeństwa.

Niewątpliwą zasługą gabinetu Mieczysława Rakowskiego jest fakt, iż wówczas w decydującą fazę wkroczyły, zapoczątkowane wcześniej przez Jaruzelskiego i Kiszczaka, reformy polityczno-ustrojowe, które zakończyły się podpisaniem porozumień wyznaczających m.in. termin pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych na 4. czerwca 1989 r.

W wyborach czerwcowych Mieczysław Rakowski – po raz pierwszy od 1972 r. – nie zdołał uzyskać  mandatu do Sejmu RP, przez co zmuszony był złożyć swoją dymisję z funkcji premiera w dniu 4. lipca 1989 r. Sejm rozpatrzył i przyjął ten wniosek jednak dopiero 1. sierpnia 1989 r., równocześnie zlecając misję tworzenia rządu Czesławowi Kiszczakowi. Nowemu premierowi nie udało się jednak od razu stworzyć nowego gabinetu, dzięki czemu faktycznie rząd Rakowskiego (ale bez samego Rakowskiego) funkcjonował do 12. września 1989 r.