Stefan Czarniecki - charakterystyka, bitwy, ciekawostki

Stefan Czarniecki przyszedł na świat w roku 1599 w Czarny. Jego rodzina nie należała do rodów możnowładczych. Większość ziem Czarneccy dzierżawili posiadając niewielkie tereny dziedziczne. Fakt, iż Stefan posiadał liczne rodzeństwo spowodował, że nie miał szans na uzyskanie porządnego, szlacheckiego wykształcenia. Właśnie dlatego swą uwagę skierował w stronę wojska. Zaciągnął się do Lisowczyków (chorągiew Idziego Kalinowskiego) i w bardzo młodym wieku miał okazję poznać praktyczną stronę sztuki militarnej.

Okrucieństwa i bezwzględność, jaką obserwował w trakcie walk z Turkami (m.in. pod Chocimiem), Tatarami czy Prusami wywarło olbrzymie wrażanie na młodym żołnierzu i spowodowało, iż do końca swoich dni wykazywał się niepotrzebnym okrucieństwem. W czasie wojny polsko-rosyjskiej w latach 1632-1634 awansował do rangi porucznika. Oprócz doświadczenia w wyprawach dywersyjnych kampania ta również zaowocowała nagrodą, jaką otrzymał od króla za swą postawę (200 włók ziemi w Popowej Górze w Smoleńskiem). W następnych latach walczyć miał z Kozakami (pod komendą Mikołaja Potockiego w 1637 r.) oraz z Tatarami pod Ochmatowem (1644).

Choć większość batalii Czarnecki miał rozgrywać po swej myśli, to jednak coraz mocniej słyszalne były głosy krytyki, co do jego taktyki. Inni dowódcy nie respektowali brawury i szaleńczej odwagi Czerneckiego. Rozpoczęte w roku 1648 powstanie Chmielnickiego miało być punktem przełomowym w jego karierze.

Po klęsce pod Żółtymi Wodami Czarnecki dostał się do niewoli, z której uciekł, by znów zostać złapanym. Ostatecznie został wykupiony i kontynuował swą walkę w szeregach króla Jana Kazimierza. W zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem w roku 1651, stanął na czele pułku. Tym niemniej jego zasługi akurat w tym starciu nie są jednoznaczne. Klęska pod Batohem, którą udało się Czarneckiemu przeżyć, wzmogła w nim furię i chęć rewanżu na przeciwnikach. Efektem tej rządzy była wyprawa z roku 1653, w trakcie której jego armia zajęła kilka fortec i osad kozackich m.in. w Niemirowie i Pohrebyszczach.  Podczas próby opanowania Monasterzyzysk został postrzelony w twarz. Kula wyrwała mu podniebienie, które uzupełniono srebrna blaszką. Okrutne spacyfikowanie Ukrainy po raz kolejny nie przyniosło mu chwały wśród polskiej kadry dowódczej.

Stefan Czarniecki, jako jeden z nielicznych, w czasie wojny ze Szwedami nie zdradził króla i toczył ciężkie walki z wrogami. Zamknięty wraz z 4,5 tysiącami żołnierzy w Krakowie, dowódca dał się we znaki zarówno napastnikom, jak i ludności miasta, na którą nakładał surowe kontrybucje. Po skapitulowaniu (honorowo wraz w wojskiem miał opuścić miasto), pełen szacunku dla zdolności Polaka Karol X wydał na jego cześć ucztę. Po kolejnych bitwach - pod Gołębiem, Kłeckiem, Kcynią oraz Warszawą, Czarnecki musiał przełykać gorycz porażki.

Świetnie zorganizowana i bardzo dobrze dowodzona armia szwedzka była w stanie oprzeć się nawet atakom husarii. Pomimo, iż później udało mu się uwolnić króla z osaczenia pod Gdańskiem to jednak buława hetmana polnego koronnego przypadała, na złość Czarneckiemu, Jerzemu Lubomirskiemu. W roku 1657 miał przyczynić się do kapitulacji wojsk Rakoczego pod Czarnym Ostrowem. Lata 1658 -1659 były okresem wypierania Szwedów z państwa polskiego, co w dużej mierze było zasługą właśnie Czarneckiego. W trakcie wyprawy na pomoc Danii wsławił się zdobyciem wyspy Als i twierdzy Kolding. Kolejne wielkie zwycięstwa Czarnecki odnosił na wschodzie. W trakcie kampanii litewskiej przeciwko Rosji pod Połonką rozbił przeważające siły Chowańskiego. Cała wyprawa na Moskwę w latach 1663-1664 miała jednak zakończyć się fiaskiem.

Upragniona nominacja na hetmana wielkiego polnego powędrowała na ręce Czarnieckiego po wygnaniu Lubomirskiego. Buławą nacieszyć się miał zaledwie 6 tygodni, gdyż 16 lutego 1665, z powodu ran odniesionych w czasie tłumienia buntu w Stawiszczu, zmarł. Po wielkich uroczystościach pogrzebowych w Warszawie hetman pochowany został w rodzinnej wsi Czarnca koło Włoszczowy w kościele ufundowanym przez siebie samego.

Pomimo, iż Czarnecki nie był pierwszorzędnym taktykiem i nierzadko miał trudności na polu walki, do historii przeszedł jako polski bohater. Jego lojalność wobec korony przyćmiła niepodważalny fakt, iż był on najokrutniejszym wodzem na ziemiach polskich, czego doświadczali zarówno Ukraińcy, Rosjanie, Szwedzi, jak również Żydzi i Polacy.