Radom, czerwiec 1976 – wydarzenia

Wydarzenia, jakie miały miejsce w Radomiu w roku 1976, to w dużej mierze pokłosie nieudanego wielkiego skoku inwestycyjnego, który był pomysłem Edwarda Gierka (budowa „drugiej Polski”).

Od połowy lat 70. sytuacja gospodarcza, a przez to i materialna, obywateli Polski ulegała systematycznemu pogorszeniu. Gdy inflacja przybrała rozmiary alarmujące, partyjne kierownictwo zdecydowało, że jedynym wyjściem z kryzysu będzie ustanowienie jednej, lecz znaczącej, podwyżki cen przede wszystkim na artykuły żywnościowe. 24. czerwca sejm zaakceptował projekt zwiększający ceny mięsa i wędlin o 70%, a cukru o 100%. Jednocześnie postanowiono, że należy decyzję tę przedyskutować z robotnikami. W rzeczywistości chodziło o kolejną iluzję i już dzień później w całym kraju wybuchać zaczęły spontaniczne strajki (Ursus, Radom, Płock, Wrocław, Poznań, Szczecin, Gdańsk, Warszawa).

„Gorąco” było zwłaszcza w Ursusie, gdzie robotnicy na kilka godzin przejęli władze w mieście (podpalono budynek Komitetu Wojewódzkiego i zatrzymano ruch na międzynarodowej magistrali kolejowej). Przeciwko manifestantom komunistyczne władze użyły oddziałów ZOMO. Choć siły te postępowały bardzo brutalnie, obyło się bez użycia broni palnej.

Skala zajść mocno zaskoczyła rządzących, którzy już wieczorem tego samego dnia ogłosili odstąpienie od realizacji swych postanowień.

Po opanowaniu sytuacji przystąpiono do represji względem strajkujących. Setki z nich aresztowano, bito i wyrzucano z pracy. Niemal 400 skazano na areszt (czasami wyroki sięgały nawet 5-10 lat). Równocześnie podjęto ogromną akcję propagandową mającą na celu zdyskredytowanie wichrzycieli. Na wiecach robotniczych (w całości sterowanych) podejmowano rezolucje w sprawie poprawności polityki Edwarda Gierka. Realnie sytuacja przedstawiała się tak, że I sekretarz miał już nie odzyskać zaufania, jakim jeszcze do roku 1976 mógł się cieszyć.

Wydarzenia czerwcowe są również ważne o tyle, że nastąpiła po nich aktywizacja środowisk opozycyjnych. Pierwszy raz w powojennej Polsce na tak wielką skalę zaczęły funkcjonować organizacje, których idee dalece odbiegały od oficjalnej doktryny.