Kalwinizm w dobie reformacji - geneza i uczestnicy

Kalwinizm jest jednym z najważniejszych wyznań protestanckich wywodzących się wprost z czasów reformacji. Jan Kalwin, twórca doktryny kalwinizmu, był francuskim teologiem, 25 lat młodszym od Marcina Lutra. Na protestantyzm przeszedł na początku lat 30-tych XVI wieku. Niedługo potem, z powodu nasilających się represji przeciwko innowiercom, zmuszony był opuścić Francję. Swą działalność kontynuował w Genewie.

Najważniejsze dzieło Jana Kalwina „Ustanowienie religii chrześcijańskiej”, opublikowane zostało w roku 1536. Za jego sprawą Kalwin wyniesiony został do rangi najważniejszej postać protestantyzmu, co jemu samemu nie za bardzo odpowiadało.

Doktryna kalwinizmu wywodzi się bezpośrednio z Biblii, zakwestionowano bowiem prawomocność tradycji. Kluczowym zagadaniem była nauka o predestynacji- przeznaczeniu. Zakładało ona, iż los człowieka jest przesądzony od samego początku. Decyzja o potępieniu lub zbawieniu należy do Boga i podejmowana jest niezależnie od życia i postępowania człowieka. Została ona dokonana przed stworzeniem świata i nic nie jest w stanie tego zmienić (śmierć na krzyżu była zbawieniem tylko dla tych, którzy zostali wybrani). Właśnie dlatego zanegowana została również wolna wola człowieka. Wobec wszechmocy boga ludzie są bezsilni, nieistotni. Wyznanie Kalwina to, jak sam uważał, religia wiary, stojąca w opozycji do religii uczynków tj. katolicyzm. W przeciwieństwie do luteranizmu głosi niezależność od wszelkich struktur państwowych.

Kalwin rzecz jasna nie uznawał autorytetu papieża, sukcesji apostołów i struktury hierarchicznej Kościoła. Kalwinizm odrzucił większość sakramentów z wyjątkiem chrztu i eucharystii pod dwiema postaciami, w której Jezus jest jedynie symbolem. Ponadto kalwini przeciwni są zakładaniu zakonów, nakładaniu celibatu oraz kultom świętych. W świątyniach nie są umieszczane krucyfiksy, relikwie i obrazy.

Kalwinizm zyskał wielu sympatyków wśród warstwy mieszczańskiej przede wszystkim z powodu poglądów na pracę. Kalwin głosił bowiem przekonanie, iż bogacenie się jest przejawem łaski bożej, bieda natomiast jej brakiem. Doktryna ta miała niebagatelne znaczenie dla rozwoju zachodnioeuropejskiej burżuazji i kapitalizmu. Kalwinizm jest jednym z najbardziej liberalnych i otwartych związków wyznaniowych.

Doktryna Kalwina zakorzeniła się głównie w państwach Europy Zachodniej (Szkocja, Szwajcaria, Francja, Irlandia Niderlandy), w mniejszym stopniu również Wschodniej (Litwa, Siedmiogród, Węgry). Z kalwinizmu wywodzą się takie ruchy jak: purytanie występujący na terenie wielkiej Brytanii, hugenoci we Francji, anabaptyści oraz prezbiterianie z terenów Szkocji.

Sam Jan Kalwin, jako humanista, ma również wielkie zasługi w propagowaniu edukacji i przedsiębiorczości. Do jego teorii dotyczących organizacji kościoła odwoływali się twórcy nowoczesnych koncepcji państwowości.