Jan Karol Chodkiewicz - biografia, życiorys

Jan Karol przyszedł na świat w roku 1560 w potężnej rodzinie możnowładczej. Jego ojciec, starosta żmudzki był administratorem Inflant i dowódcą armii na tym terenie. Piastował również stanowisko marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Przyszły hetman został przez rodziców wysłany do Wilna, gdzie w tamtejszym kolegium jezuickim miał pobierać swe pierwsze nauki. Jednocześnie od wczesnych lat szkolił również dyscypliny rycerskie tj. jazda konna, fechtunek czy strzelanie z łuku i pistoletu. Dziedziny te bardzo odpowiadały niezwykle impulsywnemu młodzieńcowi i za sprawą umiejętności szybko zaczął się na tle rówieśników wyróżniać. Swą edukację kontynuował w Inglostadt. Studia z zakresu prawa i filozofii zakończył z wyróżnieniem w roku 1589. Następnie podróżował odwiedzając najważniejsze szkoły wojskowe Europy i poszerzając swoja wiedzę. Doświadczenia zdobyte w trakcie podróży, zwłaszcza te dotyczące walki ogniowej, miały znaleźć zastosowanie w taktyce, jaką obierał Chodkiewicz w walkach ze Szwedami. Do kraju powrócił w roku 1590, aby trzy lata później poślubić Zofię Mielecką.

Karierę w wojsku rozpoczął bardzo późno, w wieku 35 lat. W roku 1596 został wyznaczony do kierowania oddziałami mającymi na celu stłumienie powstania kozackiego pod wodzą Nalewajki. Jan Karol wykorzystał swą okazję i szybko dał się poznać jako niezwykle utalentowany dowódca, czym zasłużył sobie na kolejne stanowiska i przywileje – został mianowany starostą żmudzkim i trafił do senatu. W roku 1600, u boku Jana Zamoyskiego, wziął udział w udanej wyprawie na Wołoszczyznę, za co otrzymał kolejny tytuł; tym razem starosty wileńskiego. Prawdziwa kariera miała się jednak dopiero zacząć.

Jeszcze w 1600 roku udał się na Inflanty, gdzie walczyć miał pod zwierzchnictwem marszałka wielkiego Krzysztofa Radziwiłła. Rok później dowodzona przez Chodkiewicza armia rozgromiła Szwedów Kokenhausen i wiadome było, iż kwestią czasu będzie objęcie przez niego całości sił zbrojnych na północy. Tak też się stało w roku 1602. Już jako dowódca odebrał przeciwnikom Dorpat i obronił Rygę. Najbardziej spektakularne zwycięstwa odniósł w latach 1604-1605. Najpierw, pod Białym Kamieniem, na czele 2 tys żołnierzy pobił 7-tysięczną armię, aby pod Kircholmem dokonać rzeczy jeszcze bardziej imponującej.

Zastosowanie fortelu i bezbłędne odczytywania zamierzeń przeciwnika doprowadziło do sytuacji, w której 4 tysięczna armia polsko-litewska masakrowała zdecydowanie liczniejsze siły szwedzkie (14 tys. żołnierzy). Wiktoria był tak jednoznaczna, iż w tym samym roku dowódca zyskał buławę wielką i odbierał gratulacje od najważniejszych postaci ówczesnego świata z papieżem Pawłem V na czele. W trakcie rokoszu Zebrzydowskiego z roku 1607 Chodkiewicz opowiedział się po stronie króla i uczestniczył w zwycięskiej bitwie pod Guzowem. Po opanowaniu konfliktów wewnętrznych hetman powrócił na Inflanty, gdzie w roku 1609 odbił Parnawę i pokonał flotę szwedzką w bitwie morskiej.

Po powrocie do kraju początkowo sprzeciwiał się planom wyprawy na Moskwę. Po namowach króla Zygmunta Wazy ostatecznie wziął w niej udział. Tym niemniej, w przeciwieństwie do wszystkich poprzednich batalii, dymitriady nie obfitowały w sukcesy.

W roku 1620 został mianowany głównodowodzącym polskich wojsk w konflikcie z Turkami. Rok później Chodkiewicz został otoczony przez dwukrotnie liczniejsze siły sułtana pod Chocimiem i poniósł śmierć 24 września. Zdeterminowanym Polakom, żadnym zemsty za śmierć wielkiego dowódcy, udało się jednak utrzymać miasto i zmusić przeciwników do podjęcia rokowań.

Za życia hetman Jan Karol Chodkiewicz zyskał niezwykłą, ogólnoeuropejską sławę. Zgromadził przy tym olbrzymi majątek (hrabia na Szkłowie, Nowej Myszy i Bychowie, pan na Mielcu i Kraśniku). Dał się poznać również jako świetny administrator na terenach, którymi zarządzał (wznosił zamki, fortyfikacje, fundował kościoły i klasztory).

Jego czyny wojenne upamiętnione zostały w licznych utworach literackich.