Saladyn - zdobycie Jerozolimy. Upadek Jerozolimy i zjednoczenie świata islamu

Pierwszymi niepokojącymi dla władców krzyżowych symptomem były nadspodziewane sukcesy muzułmańskich władców z dynastii Zankidów - Zankiego oraz Nur ad-Dina. Pod ich wodzą, w przeciągu niespełna trzydziestu lat cały północno wschodni świat muzułmański, czyli główne miasta tj. Mosul, Damaszek czy Aleppo, został zjednoczony, stając się jednocześnie poważnym zagrożeniem dla egzystencji chrześcijańskich enklaw na Bliskim Wschodzie. Jednak władcy syryjscy wciąż nie czuli się na siłach, aby podjąć ostateczną próbę rozprawienia się z krzyżowcami, ponieważ poza ich strefą wpływów wciąż znajdował się bogaty i świetnie rozwinięty gospodarczo Egipt. Kraina nad Nilem od około dwóch stuleci rządzona była przez dynastię Fatymidów, z której wywodzili się kolejny kairscy kalifowie, czyli przywódcy religijni. Jednak kiedy w Palestynie zainstalowali się na trwałe chrześcijanie państwo egipskie znajdowało się już w zaawansowanej fazie rozkładu - wewnętrzne wstrząsy i dworskie intrygi uczyniły z niego idealny cel do ekspansji jednego z dwóch o wiele potężniejszych sąsiadów: muzułmanów z Syrii lub krzyżowców.

W roku 1163 rozpoczęła się pełna zaskakujących zwrotów oraz nieoczekiwanych rozstrzygnięć wojna pomiędzy Jerozolimczykami pod wodzą króla Amalryka I a muzułmanami, którymi dowodził najlepszy spośród dowódców armii Nur ad-Dina - Szirkuh. Ostatecznie długotrwały i wyniszczający obie strony konflikt zakończył się sukcesem wojowników islamu, którzy w roku 1169 tryumfalnie wkroczyli do stolicy Egiptu - Kairu, przejmując w imieniu sułtana z Damaszku władzę nad Deltą Nilu. Wydarzenie to miało w perspektywie następnych lat katastrofalne skutki dla państwa krzyżowych, ponieważ wtedy to doszło do definitywnego połączenia sił całego wschodniego świata muzułmańskiego przeciwko znienawidzonym chrześcijanom. Osobą, która nie bezpośrednio doprowadziła do podboju Egiptu, ale aktywnie w nim uczestniczyła i w konsekwencji szczęśliwego zbiegu okoliczności osiągnęła z niego największe korzyści był niespełna trzydziestoletni Saladyn - bratanek, zmarłego niedługo po zdobyciu Kairu, Szirkuha. Saladyn po objęciu władzy w Egipcie w bardzo krótkim czasie doprowadził do jego pełnej unifikacji z państwem muzułmańskim w Syrii, czego symbolem stało się formalne zlikwidowania kalifatu w Kairze w roku 1171 i włączenie podległych mu terytoriów w zasięg wpływów abbasydzkiego kalifatu w Bagdadzie.

Sukcesy święcone przez Saladyna w Egipcie zbiegły się w czasie z wielkim kryzysem władzy królewskiej w Królestwie Jerozolimskim, gdzie w roku 1174 rozpoczął panowanie król Baldwin IV Trędowaty a po jego śmierci (1185) małoletni Baldwin V oraz nieudolny Gwidon de Lusignan (1186). Nieustanne prowokacje graniczne ze strony chrześcijan doprowadziły w końcu do wybuchu otwartej wojny pomiędzy krzyżowcami a muzułmanami. Kluczowym dla jej przebiegu momentem była bitwa pod Hittinem w roku 1187, w której to potężna armia krzyżowców pod wodzą króla Gwidona została kompletnie rozbita przez zdecydowanie lepiej zaopatrzone i zorganizowane wojska Saladyna, przez co posiadłości chrześcijańskie z Jerozolimą na czele pozostały praktycznie bez obrońców. Wykorzystując swój sukces, Saladyn niezwłocznie po bitwie przystąpił do oblężenia murów Jerozolimy. Pozbawione dowódców oraz większości wojska Święte Miasto skapitulowało w obliczu braku pespektyw na zwycięstwo październiku roku 1187. Dowodzący obroną miasta hrabia Balian z Ibelinu zdołał jedynie wynegocjować u honorowego przywódcy muzułmanów bezpieczną ewakuację chrześcijańskiej ludności Jerozolimy przed wkroczeniem do niej żołnierzy muzułmańskich - ta szlachetna decyzja Saladyna warta jest podkreślenia, bowiem w analogicznej sytuacji około dziewięćdziesięciu lat wcześniej, krzyżowcy wkraczając do Jerozolimy wymordowali bezlitośnie muzułmańskich mieszkańców miasta. Po opanowaniu miasta, muzułmanie kontynuując zwycięską kampanię przejęli od krzyżowców niemal całe zajmowane przez nich od początku XII wieku terytorium na Bliskim Wschodzie - jedynie twierdze Tyr, Trypolis, Akka oraz Antiochia pozostały obsadzone załogami chrześcijańskimi.