Sztuka wojenna w średniowieczu - Zmiany sztuki wojennej w średniowieczu (XIV i XV w.)

Cechą charakterystyczną sztuki wojennej jest to, iż podlega ona permanentnym zmianom. Zwycięstwo w dużym stopniu uzależnione jest od tego czy uda się przeciwnika zaskoczyć, samemu nie wpadając w pułapkę. Konieczne jest więc nieustanne wyciąganie wniosków z bitw poprzednich i korygowanie założeń. W wiekach XIV i XV nastąpiły na tym polu zmiany większe niż kiedykolwiek, powodując jednocześnie poważne komplikacje ówczesnego układu społecznego.

W okresie średniowiecza taktyka nie odgrywała najistotniejszej roli. Bitwy w dużej mierze polegały na indywidualnych pojedynkach poszczególnych rycerzy i chaotycznych starciach całych grup. Jako że zazwyczaj dochodziło do starć czołowych, dowodzenie było niezwykle trudne, jeśli nie niemożliwe. Ówczesne sztuka walki znacznie lepiej sprawdzała się na turniejach rycerskich aniżeli na polu walki. Tak było aż do połowy wieku XIV.

Za przełomową uważa się bowiem bitwę angielsko-francuską pod Crecy w roku 1346. Wtedy to jazda francuska pod wodzą Filipa VI została rozgromiona przez angielskich łuczników i piechotę, która dobijała szarżujących bez pomysłu rycerzy. Straty okazały jest wyjątkowo dysproporcjonalne (kilka tysięcy ofiar pod stronie francuskiej, kilkaset po angielskiej).   Starcie to dowiodło, że forma walk wczesnośredniowiecznych została wyczerpana.

Od tego momentu wiadomo było, że rycerz z całym swoim ekwipunkiem i ciężką zbroją jest na polu walki nieefektywny. Miejsce ciężkozbrojnej jazdy coraz częściej zajmowała piechota, wyposażona w łuki i piki, która dzięki zdyscyplinowaniu była bardzo „sterowna”.

Głównodowodzący siłami cały czas miał możliwość dostosowywania się do wydarzeń na polu walki, przez co element chaosu został poważnie ograniczony. Rola piechoty miała się jeszcze zwiększyć w czasach stosowania broni palnej. Aby móc ją obsługiwać, żołnierz nie musiał posiadać wieloletniej praktyki – był to kolejny cios dla tradycyjnego rycerstwa. Był to również czas zwiększenia organizacji na polu walki – armie podzielone zostały na kompanie, bataliony, pułki itd.

Jednocześnie sztuka wojenna przybierała formę schematyczną. Młodych adeptów wojskowości uczono co i kiedy ma się wydarzyć. W wiekach kolejnych okazało się jednak, że powielanie schematów nie zawsze jest niezawodne. Zwłaszcza polscy dowódcy wieku XVI i XVII wsławili się tym, iż na polu bitwy dowodzili bardzo elastycznie, nieraz zaskakując i pokonując znacznie liczniejsze i lepiej wyposażone armie wroga.