Francis Bacon - biografia, życiorys (filozof)

Urodzony w Londynie w 1561 roku, Francis Bacon uważany jest za jednego z najwybitniejszych filozofów epoki Oświecenia. Był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, w Paryżu uczył się dyplomacji, później rozpoczął karierę prawniczą. Filozof aktynie angażował się w politykę. W 1595 roku został członkiem parlamentu. Zwieńczeniem jego politycznej kariery stała się posada doradcy prawnego na dworze króla Jakuba I Stuarta, którą objął dziewięć lat później. Powszechnie szanowane stanowisko sprowadziło na niego kolejne zaszczyty, był między innymi naczelnym prokuratorem oraz lordem kanclerzem. W 1961 roku zyskał tytuł wicehrabiego stanu Albans. Jego świetną karierę przerwało oskarżenie o przekupstwo. Bacon został osadzony w więzieniu, z którego wyszedł po ułaskawieniu przez króla. Nigdy jednak nie wrócił do życia publicznego.

Największe, niepodważalne sukcesy Francis Bacon odniósł na polu filozofii. Przewodnią ideą jego pracy badawczej stało się opanowanie przyrody. Za najskuteczniejszy środek służący temu celowi Bacon uznał rozwój nauki. Jest twórcą podziału wiedzy według władz umysłu. Według tej kategorii wyodrębnił teorię, historię oraz poezję. Filozof szczególną wagę przywiązywał do roli eksperymentu w ustalaniu faktów. Polemizował tym samym z racjonalizmem i sylogizmem, które zakładały, że rzeczywistość można poznać jedynie za pomocą sformułowanych wcześniej teorii i założeń. Bacon był popularyzatorem metody indukcyjnej polegającej na stopniowym budowaniu wiedzy ogólnej na podstawie eksperymentów i obserwacji. Metoda indukcyjna stała się podstawowym narzędziem empiryzmu. Miała również pozwalać na usunięcie złudzeń rozumu, opisowi których filozof poświęcił wiele czasu. Bacon stworzył pojęcie „idoli”, złudzeń umysłu, które zmniejszają jego zdolność poznawczą. Wyodrębnił cztery złudzenia deformujące ludzkie poznanie: idole plemienne (przypisane naturze ludzkiej i wspólne dla całego gatunku), idole jaskini (przesądy wpojone w procesie wychowania), idole rynku (bazujące przede wszystkim na niedokładności języka) oraz idole teatru (błędne spekulacje naukowe, które są przyjmowane przez ludzkość na mocy autorytetu). Metoda indukcyjna miała skutecznie zwalczać wszelkie złudzenia rozumu, a eksperymenty wykluczyć braki poznania zmysłowego.

Prace Bacona były podwalinami ideologii epoki Oświecenia. Filozof głosił wiarę w ciągły i dynamiczny rozwój nauki i cywilizacji. Był przekonany, że głównym celem ludzkości powinno być rozwijanie i pogłębianie wiedzy. Bacon traktował naukę i wiedzę jak narzędzia, dzięki którym człowiek zyskuje wpływ na losy świata, przyrody, cywilizacji. Tym samym stwarzał obraz silnego człowieka, który potrafi oddziaływać na swoje życie. Filozof snuł również refleksje o charakterze socjologicznym. Ich owocem była głoszona przez badacza idea utylitaryzmu społecznego, która stała się jednym ze sztandarowych podstaw filozoficznych epoki Oświecenia. Doskonalenie przez człowieka wiedzy i rozumu powinno prowadzić do wymiernych, pożytecznych społecznie efektów. Bacon był przekonany, że rozwój umysłowy człowieka przekłada się na poprawę jego bytu materialnego, a w późniejszym czasie warunkuje dobrobyt i dostatek całych społeczeństw.

Francis Bacon silnie polemizował z filozofią antyczną, przede wszystkim z jej głównymi przedstawicielami – Arystotelesem i Platonem. Uważał ich refleksję filozoficzną za anachroniczną i nieprzystająca do współczesnych realiów życia. Negował przede wszystkim ich pesymizm głosząc teorię nieograniczonego rozwoju cywilizacji bez negatywnych tego skutków. Swoje podstawowe refleksje filozoficzne Bacon zawarł w trzech dziełach. Są to: „Eseje” (1597), „Novum Organum” (1620), „Nowa Atlantyda” (1627).

Filozof zmarł w 1626 roku w skutek powikłań po przeziębieniu, na które zapadł prowadząc eksperymenty w śniegu.