Mikołaj Sęp Szarzyński - biografia, życiorys

Zapomniany na wiele pokoleń autor „Rytmów abo wierszy polskich” zawdzięcza swój powrót do grona twórców istniejących we współczesnej historii literatury Janowi Błońskiemu. Monografia literaturoznawcy z 1957 r. poświęcona barokowemu poecie zapoczątkowała swego rodzaju „modę na Sępa Szarzyńskiego”, która wśród pewnych kręgów trwa po chwilę obecną.

Barokowy egzystencjalista przychodzi na świat ok 1550 r. w okolicach Lwowa, w szlacheckiej rodzinie posługującej się herbem Junosza. Ojciec Mikołaja to wpływowy i majętny podstoli lwowski. Poeta otrzymuje zatem kompleksowe i wszechstronne wykształcenie. Studiuje na uniwersytetach w Wittenberdze, Lipsku, prawdopodobnie także we Włoszech i Szwajcarii. Po powrocie do kraju zakłada rodzinę i zamieszkuje w okolicach Przemyśla.

Szarzyński tworzył zarówno po łacinie, jak i po polsku. Chronologicznie okres jego aktywności literackiej przynależy do epoki renesansu, jednakże nowatorstwo poruszanych przez niego motywów oraz wyznawana filozofia każe go uznawać za prekursora baroku na ziemiach polskich. Pierwsze teksty Szarzyńskiego powstały prawdopodobnie w okolicach 1567 r., kiedy to umiera jego ojciec i poeta tworzy m.in. poświęcone mu epitafium nagrobne. Prawdziwą sławę przyniosą Sępowi jednak napisane potem sonety, będące pierwszym tego typu cyklem, wzorowanym na twórczości Szekspira.

Całe pisarstwo Sępa przenika głęboka religijność, co związane jest z duchową warstwą biografii poety. Prawdopodobnie podczas zagranicznych podróży edukacyjnych młody wówczas Mikołaj zetknął się z ideami reformacji. Faktem jest, iż po powrocie do kraju zmienił swoje wyznanie z protestantyzmu na katolicyzm. Przez resztę swojego życia będzie utrzymywał bliskie i przyjazne stosunki z katolickim duchowieństwem. Stąd też w tekstach Sępa areną wydarzeń staje się życie człowieka pojmowane w kategoriach eschatologicznych. Świadomość znikomości ludzkiego istnienia, nieuchronnego przemijania i towarzyszące temu procesowi niepokoje o „rzeczy ostateczne” wprowadzają w jego twórczość typowo barokowe napięcia.

Do najsłynniejszych jego tekstów należą: „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem”, „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”, parafraza psalmu „De profundis clamavi ad Te, Domine”. Utwory Sępa Szarzyńskiego zostały wydane po jego śmierci. Nad ich redakcją pracował brat Mikołaja – Jakub, który nadał zbiorkowi tytuł: „Rytmy abo wiersze polskie”. Ich twórca umiera – najprawdopodobniej – przedwcześnie, mając zaledwie 31 lat. Za przyczynę jego śmierci uważa się gruźlicę, na którą już wcześniej zapadał.