„Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego jako powieść kryptopolityczna

Cechą charakterystyczną polskiej literatury okresu zaborów są pojawiające się w niej aluzje do sytuacji politycznej formalnie nieistniejącego państwa. Ich przebłyski znajdziemy w twórczości każdego okresu literackiego przypadającego na te lata. Nie inaczej jest z młodopolskim pisarstwem Stefana Żeromskiego. Kiedy wydawał on „Ludzi bezdomnych” nadal działała cenzura, musiał więc umiejętnie ukrywać wątki polityczne. W tym wypracowaniu chciałbym przedstawić te występujące w wymienionym utworze.

Ten aspekt powieści można wiązać z metaforyczną funkcją tytułu, odnoszącą się do tęsknoty ludzi za ojczyzną. Wacław, brat Joanny, cierpi na wygnaniu, na które trafił z powodów politycznych. Jest to przedstawienie bohaterstwa i cierpień ludzi, starających się wziąć losy ojczyzny we własne ręce.

W utworze pojawiają się także aluzje do poglądów politycznych autora, któremu było blisko do lewicy. Odnajdziemy je w postawie Wiktora Judyma - działacza społecznego, który musiał opuścić ojczyznę nie tylko z powodu biedy, ale też by uniknąć aresztowania za swoją postawę. Z nurtem socjalistycznym związany jest także inżynier Korzecki, prowadzący na jego rzecz działalność konspiracyjną, chociażby starając się przygotować górników z Zagłębia do protestu.

Oddźwiękiem powstania styczniowego jest postać Leszczykowskiego. Ten idealista, któremu obecnie, podobnie jak Judymowi, przyświeca chęć poprawy losu biednych ludzi, brał udział w walce zbrojnej. Jego późniejsze losy - podejmowanie wielu prac, przebywanie w wielu miejscach, mogą oddawać stan ludzi po klęsce powstania, kiedy to rozczarowani nie mogli znaleźć swojego miejsca na ziemi. W połączeniu z wysiedleniem, które spotkało tych ludzi za ich działalność jest to kolejny przykład bezdomności.

W swojej powieści Stefan Żeromski zawarł wiele aluzji politycznych. Dokonał analizy współczesnej sytuacji - rosnących w siłę ruchów robotniczych, ale nawiązał też do przeszłości - powstanie styczniowe, starając się oddać stan emocjonalny ludzi, którzy niegdyś próbowali podjąć walkę w imieniu ojczyzny. W trudnej sytuacji, spowodowanej cenzurą, udało mu się umieścić w swoim dziele przewidywania polityczne oraz własne sympatie. Warto wspomnieć, że powieść ta cieszyła się ogromnym uznaniem w kręgach socjalistycznych i robotniczych, które uznawały „Ludzi bezdomnych” za pierwszy utwór traktujący o nich.