Marinizm - wyjaśnienie pojęcia, przedstawiciele, przykłady

Marinizm to jeden z nurtów literatury okresu baroku. Kiedy poezja wcześniejszych epok przestała już wystarczać, kiedy twórcy zaczęli poszukiwać nowych poetyckich rozwiązań, pojawił się sposób ich przedstawiania znany właśnie jako marynizm.

Nazwa to pochodzi od nazwiska włoskiego poety Giambattista Marino, który był prekursorem nurtu i jaklo pierwszy zaczął stosować nadany przez siebie styl w swojej twórczości.

Poezja marynistyczna

Czym charakteryzuje się więc poezja marynistyczna? Przede wszystkim utwory tego nurtu są oparte na koncepcie, czyli odgórnym założeniu co do konstrukcji i obrazowania utworu, która ma być zaskakująca, czy nawet szokująca dla odbiorcy. Celem poetów marynistycznych było zadziwianie swoich czytelników formami wierszy, stosowano więc bogato najróżniejsze środki stylistyczne, takie jak:
- Inwersja - czyli szyk przestawny
- Hiperbola - czyli wyolbrzymienie pewnych elementów utworu
- Oksymoron - czyli zastosowanie dwóch przeciwnych sobie wyrazów w sensie znaczeniowym
- Parafraza - czyli zastąpienie pojedynczych wyrazów ich wielowyrazowymi omówieniami
- Gradacja - wyliczenie w ściśle określonej kolejności wagi znaczeniowej wyrazów
- Anafora - każdy kolejny wers zaczynał się od tego samego wyrazu
- Paradoks - sprzeczność pojęć
- Zaskakująca puenta

Najważniejszą rolę odgrywał jednak koncept, do tego stopnia, iż od marinizmu wytworzył się osobny kierunek zwany konceptyzmem.

Marinizm w Polsce

W Polsce przedstawicielem poezji marynistycznej był przede wszystkim Jan Andrzej Morsztyn. Warto w tym miejscu przytoczyć przykładowy utwór poety, aby łatwiej było zrozumieć, na czym polegała idea konceptu i w jaki sposób można było osiągnąć zamierzony efekt zaskoczenia. Wiersz „Niestatek”:
Oczy są ogień, czoło jest zwierciadłem,
Włos złotem, perłą ząb, płeć mlekiem zsiadłem,
Usta koralem, purpurą jagody,
Póki mi, panno, dotrzymujesz zgody.
Jak się zwadzimy - jagody są trądem,
Usta czeluścią, płeć blejwasem bladem,
Ząb szkap ią kością, włosy pajęczyną,
Czoło maglownią, a oczy perzyną.

Koncept polega tu na tym, iż poeta przedstawia nam obraz kobiety w dwóch różnych odsłonach: kiedy jest zadowolona i kiedy się gniewa. Kontrast obrazowania i stosowanie porównań są głównym narzędziem, którym w utworze posługuje się Morsztyn. Podobny zresztą zamysł możemy zaobserwować w wierszu „Do trupa” gdzie mamy podmiot liryczny zwraca się do umarłego i porównuje jego śmierć do własnego zakochania i odwrotnie.