Leopold Staff - biografia. Leopold Staff jako poeta trzech pokoleń

Leopold Staff był polskim twórcą pochodzenia czeskiego, znakomitym poetą, tłumaczem i eseistą, jedną z najwybitniejszych postaci na niwie literatury polskiej przełomu XIX i XX wieku. Urodził się 14. listopada 1878, a zmarł 31. maja 1957 roku, okres jego dojrzałości twórczej przypadł więc aż na trzy epoki literackie – Młodą Polskę, dwudziestolecie międzywojenne oraz współczesność rozumianą jako twórczość powstałą po 1945 roku.

Jego dzieciństwo i młodość upłynęły we Lwowie, gdzie zdobył rozległą edukację, a także zetknął się po raz pierwszy z pismami Fryderyka Nietzschego, których wpływ na jego twórczość badacze literatury uważają za kluczowy. W jednej z ówczesnych stolic polskiego życia kulturalnego Polaków Staff rozpoczął również swoją przygodę ze światkiem artystycznym, biorąc udział w spotkaniach grupy nazywanej „Płanetnikami”, które odbywały się w domu poetki Maryli Wolskiej.

Po zakończeniu I wojny światowej twórca przeprowadził się do Warszawy, gdzie współredagował miesięcznik „Nowy Przegląd Literatury i Sztuki”, a od 1933 roku pełnił funkcję wiceprezesa Polskiej Akademii Literatury. Tutaj zastały go wojna i okupacja, zaś w 1945 roku przeprowadził się do Krakowa, by powrócić do Warszawy dopiero pod koniec życia. Leopold Staff był więc nie tylko poetą trzech epok literackich, ale również trzech stolic polskiej kultury.

Debiutem poetyckim tego twórcy był wydany w 1901 roku tom „Sny o potędze”, zainspirowany w dużej mierze filozofią nietzscheańską, zastępujący jednakże wiele z jej elementów pogodną – po chrześcijańsku rozumianą – optymistyczną wiarą w godność człowieka i jego ogromne możliwości. Ów nastrój uległ jednak znaczącej zmianie już w drugim tomie – wydanym w 1903 roku „Dniu duszy”, gdzie możemy odnaleźć esencję młodopolskiego katastrofizmu i dekadentyzmu, mianowicie – przeświadczenie o kryzysie kultury (jak i człowieczeństwa w ogóle) wywołanego przeczuciem zbliżającej się katastrofy, jaką stała się I wojna światowa. Kres młodopolszczyźnie w poezji Staffa przyniósł wiersz „Przedśpiew” włączony do wydanego w 1908 roku tomu „Gałąź kwitnąca”, zapowiadający zwrot w stronę klasycyzmu i franciszkanizmu – dwóch pojęć najbardziej kojarzonych z poezją tego twórcy.

Okres międzywojenny zaowocował natomiast nowymi zainteresowaniami, które po skamandrycku zwróciły się w stronę codzienności z uwypukleniem piękna małych, prozaicznych spraw. To właśnie im został poświęcony tomik „Barwa miodu” z 1936 roku. Staff zamieścił tutaj również utwór „Ars poetica”, jasno wykładający koncepcję jego nowej poezji jako dostępnej dla zwykłego człowieka, a więc napisanej prostym, komunikatywnym językiem, któremu doskonale służyła fascynująca go nadal estetyka klasycyzmu.

W pierwszym powojennym tomiku zatytułowanym „Martwa pogoda” (1946) znalazły się utwory autotematyczne i autobiograficzne, z franciszkańską prostotą opisujące doświadczenia z początku wojny i okupacji, tchnące nadal niezachwianą wiarą w wartość człowieka. Zbiory „Wiklina” (1954) i pośmiertnie wydane „Dziewięć muz” przyniosły dosyć śmiałe rozwiązania formalne, stanowiące tło dla nowego, autoironicznego widzenia świata.

Twórczość Leopolda Staffa można więc umownie podzielić na trzy etapy, które w pewnej mierze odpowiadały drodze rozwoju literatury polskiej i światowej na przełomie wieków. Każdy z nich przynosił nowe koncepcje i rozwiązania artystyczne, znajdujące za każdym razem znakomite przyjęcie u młodych odbiorców – w odróżnieniu od większości poetów młodopolskich i międzywojennych Staff potrafił bowiem porzucić dezaktualizujące się idee i przystosować estetykę swojej twórczości do wymagań współczesnego świata. Wielkość i uniwersalność tej poezji czyni jednak jej twórcę przynależnym nie tylko do trzech pokoleń, w których tworzył, ale również wszystkich kolejnych generacji, jakie będą odkrywać ją stale na nowo.