Los ludu i idee patriotyczne w poezji Marii Konopnickiej - opracowanie

Maria Konopnicka, jedna z najbardziej utalentowanych poetek drugiej połowy XIX wieku, była jedną z najbardziej wpływowych osób swoich czasów. Działaczka, rzeczniczka praw kobiet, publicystka i tłumaczka stała się synonimem „adwokata” ludzi, którzy nie mieli możliwości obrony samych siebie, ponieważ nie mieli głosu. Konopnicka zajmowała się przede wszystkim tematyką oraz problematyką społeczna i narodowościową.

W swojej twórczości nie unikała tematów nieraz trudnych i niewygodnych dla samych Polaków, ale przede wszystkim wskazywała im drogę, jaką powinni postępować w czasach tak ciężkich dla Polski, jakimi były czasy zaborów. Jednym z najważniejszych manifestów narodowościowych, patriotycznych jest jeden z wierszy Konopnickiej – utwór „Rota”, silnie nacechowany patriotycznymi motywami.

W „Rocie” w sposób niezwykle stanowczy poetka określa, czym jest duch walki. Polskiego narodu nie złamie się żadnymi metodami, nikt nie zdoła „zgnębić” rodu polskiego, bo to „szczep Piastowy”. Solidarni jednością Polacy pokonają wszystkie przeciwieństwa, będą walczyć do ostatniej kropli krwi, a z pomocą Boga nie poddadzą się nigdy. Autorka w wierszu, który z czasem stał się pieśnią narodową, przypomina tradycyjne wartości i podkreśla przywiązanie do nich. Wymienia kilka ważnych dla świadomości polskiej nazw. Wspomina między innymi o Gople i Piaście, a więc miejscu i człowieku legendarnym, świadkach narodzin polskości oraz o symbolach narodowych – na przykład o białym orle.

Reprezentatywnym przykładem tekstu, w którym to poetka ukazuje losy ludu, jest niewielki utwór pt.: „Jaś nie doczekał”. Autorka ukazuje w nim efekty panującej na wsi polskiej biedy. Sędziwy ojciec rozpacza po śmierci swojego ukochanego synka – Jasia – którego nie miał za co wyleczyć. Nie mógł synowi zapewnić odpowiednich warunków do odzyskania zdrowia, gdyż był na to za biedny; nie stać go było na wymianę pościeli, danie synowi ciepłego posiłku czy kupienie lekarstw. Na dodatek lekarz pozostawił ich samym sobie, nie przejmując się zbytnio tym, że chory, ale biedny pacjent bez jego pomocy umrze. Obojętność osób, które byłyby w tej sytuacji w stanie pomóc, staje się jedną z głównych przyczyn, obok biedy, śmierci niewinnego chłopca – chłopca, który nie doczekał promieni wiosny, nadziei na ocalenie.

W swoich wierszach Konopnicka niejednokrotnie podkreśla, jak zła jest sytuacja polskiego społeczeństwa – a w szczególności najniższych warstw społecznych w czasach zaborów. Poetka wielokrotnie i jednoznacznie protestowała przeciwko takiemu stanowi rzeczy. Pokazywała nagą prawdę o tym, co tak w rzeczywistości dzieje się na polskiej wsi, jakie panuje tam zacofanie, bieda, ubóstwo i jaka dzieje się tam krzywda poczciwym ludziom. Bardzo często bowiem ofiarami wszelkiego rodzaju opresji padają niewinne dzieci.

Poetka odwołuje się do podstawowych haseł programu pozytywistycznego: pracy organicznej – a więc wezwanie do wzmożonego wysiłku, współpracy wszystkich warstw społecznych, aby poprawić rozwój gospodarczy całego kraju – i do pracy u podstaw – wezwanie do podniesienia wykształcenia mieszkańców przede wszystkim wsi. Konopnicka poruszała również kwestię emancypacji kobiet, a także niejednokrotnie zajmowała stanowisko wobec kwestii żydowskiej.

Maria Konopnicka to autorka, która w swoich utworach poruszała problemy najbardziej aktualne dla polskiego społeczeństwa. Zajmowała stanowisko w sprawach spornych – zawsze stała po stronie słabszych i skazanych na porażkę ze względu na to, że urodzili się biedni. Konopnicka nie pozostawiała samym sobie ludzi, którzy przemawiali głosem skrzywdzonych w jej dziełach, w szczególności zaś w poezji przepełnionej patriotycznymi przesłankami.