„Psałterz floriański” - opracowanie, geneza, historia - „Psałterz Jadwigi”

„Psałterz floriański” nazywany jest także „Psałterzem Jadwigi”. Tradycja mówi, że był tworzony właśnie dla przyszłej królowej Polski. Składa się z 296 pergaminowych kart, na których w trzech językach (niemieckim, łacińskim i polskim) zostało zapisanych 150 psalmów. Jego powstanie datowane jest na wieki XIV i XV (najpierw powstały psalmy od 1 do 101, później brakujące 50).

Najstarszy kompletny polski przekład Księgi Psalmów był bohaterem wielu perypetii, zanim znalazł się w Bibliotece Narodowej w Warszawie (jest tam od 1931 r.). Powstał najprawdopodobniej w krakowskim skryptorium na Wawelu. Świadczą o tym dialektyzmy charakterystyczne dla Małopolski. W drugiej połowie XVI w. stał się łupem złodziei, którzy sprzedali go włoskiemu kupcowi. Następnie nabył go niejaki Bartłomiej Siess, a ostatecznie znalazł się w klasztorze w Sankt Florian. To właśnie od tej miejscowości pochodzi jego nazwa. Pierwsze polskie wydanie miało miejsce w roku 1834, a zatytułowane było: „Psałterz królowej Małgorzaty, pierwszej małżonki Ludwika I, króla polskiego i węgierskiego, córki króla czeskiego i cesarza Karola IV. Najstarszy dotąd znany pomnik piśmiennictwa polskiego”.

W historii języka polskiego wyróżniane są trzy typy pisowni: prosty, złożony pierwszego stopnia i złożony drugiego stopnia. „Psałterz Floriański” jest zabytkiem tej drugiej pisowni. Jej cechami charakterystycznymi są: stosowanie dwuznaków, brak oznaczania miękkości spółgłosek oraz używanie jednego znaku lub dwuznaku do oznaczenia kilku odmiennych głosek. To właśnie dzięki temu przekładowi badacze mieli okazję bliżej przyjrzeć się zastosowanemu w nim rodzajowi pisowni.

Zbiór zawiera 150 psalmów, które zostały poprzedzone dwoma prologami. Jako że był pisany w trzech językach, możemy przypuszczać, iż przygotowano go  dla osoby wszechstronnie wykształconej, mogącej porównać przekłady w różnych językach. Psalmy były bardzo popularną formą modlitwy w średniowieczu. Krótkie pieśni pochwalne miały inną formę niż zachowane teksty zwrotów do Boga z tego czasu. Były radosne, uciekały od tematyki śmierci, ich celem było jak najlepiej sławić Najwyższego. Nieco archaiczny język i styl tego przekładu wskazują, że podczas prac nad nim twórcy posiłkowali się starszym tekstem, najprawdopodobniej „Psałterzem św. Kingi” (jednak jego istnienie zakładane jest tylko hipotetycznie).

„Psałterz Floriański” miał olbrzymie znaczenie w badaniach prowadzonych nad historią języka polskiego. Był także pierwszym kompletnym przekładem hebrajskiego oryginału na nasz język. Być może za jego sprawą teksty psalmów stały się zrozumiałe dla szerszego grona odbiorców, gdyż należy pamiętać, że językiem liturgicznym w średniowieczu była łacina.