Jacek Malczewski „Melancholia” - interpretacja, opis obrazu

Obraz, którego pełny tytuł brzmi: „Melancholia. Prolog. Widzenie. Wiek ostatni w Polsce”, powstawał w latach 1890-1894. Dzieło Malczewskiego uznawane jest za manifest polskiego symbolizmu i epoki Młodej Polski, obraz najpełniej oddaje również nastrój epoki „fin de siecle” w Polsce.

Scenerię obrazu stanowi pracownia malarska – w górnej, lewej części obrazu widnieje niewyraźna postać artysty siedzącego przy sztalugach. Z płótna, nad którym pracuje malarz, wylewa się skłębiony korowód postaci, który buduje pierwszy plan obrazu. Postaci tworzące tłum są alegoryczne – każda z nich ubrana jest w inny strój i posiada odmienny rekwizyt, przez co nawiązuje do różnych etapów tragicznej historii Polski XIX wieku. Na kolumnę składają się wszystkie stany społeczne: widzimy wśród jej członków zarówno kapłanów, kobiety, jak i powstańców, dzieci, żołnierzy napoleońskich. Pojawiają się również kosynierzy i żołnierze armii napoleońskiej. W tłumie odmalowani są także artyści trzymający książki, skrzypce i pędzle. Cały  bezwładny tłum zmierza w stronę okna, z którego bije jasność. Rozświetlenie świata za oknem daje wrażenie, że świat znajdujący się poza pracownią, jest lepszy, niosący nadzieję. Na parapecie okiennym znajduje się kobieta ubrana  w czarne szaty – tytułowa Melancholia – która broni dostępu do innego świata.

Tłum symbolizuje nie tylko historię Polski, ale również przemijanie. Widzimy wśród ludzi zniedołężniałych starców, którzy nie mają siły, by dotrzeć do okna, pokonać Melancholię. Zabieg ten można rozumieć w różny sposób. Badacze sugerują, że korowód jest podsumowaniem tragicznego dla Polski stulecia, a jego końcowa część symbolizuje beznadziejne położenie Polaków, którzy zmęczeni i zniechęceni walką narodowowyzwoleńczą, zaprzestali walczyć o kraj. Postać Melancholii może z kolei symbolizować ogólny nastój, filozofię epoki młodopolskiej, która budzi w ludziach nostalgię i smutek, tzw. spleen i nie pozwala im cieszyć się życiem. W najogólniejszej interpretacji można uznać, że obraz jest alegorią całego życia człowieka, pokazuje jego nieuchronne przemijanie. Współcześnie obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu.