Impresjonizm a realizm - porównanie

Impresjonizm, to kierunek rozwijający się w II połowie XIX wieku, którego kolebką była Francja. Po raz pierwszy nazwy kierunku użył krytyk Louise Leroya, spoglądając na obraz Claude Moneta pt.: ,,Impresja, wschód słońca”. Miała ona wtedy podźwięk pejoratywny i ironiczny. Prekursorami impresjonizmu byli m.in. pejzażyści angielscy. Impresjoniści jako pierwsi wyszli ze swoich pracowni i zaczęli tworzyć w plenerze, dlatego też większość ich dzieł to krajobrazy, widoki wisi, miasta. Bardzo często tworzyli całe cykle obrazów o tym samym temacie, np. ,,Stogi siana” C. Moneta, ale ujęte w innych ujęciach, różnych porach dnia lub roku. Najważniejsze dla nich były kolory i światło, które potrafiło zmienić każdą barwę. Powszechna stała się wśród nich technika dywizjonizmu polegająca na kładzeniu obok siebie drobnych punktów, plam barwnych, których nagromadzenie dawało optyczne złudzenie ruchu. Kontury przedmiotów bardzo często ulegały zatarciu, deformacji. Odrzucali akademizm, próbowali ożywić malarstwo. Główni przedstawiciele impresjonizmu to malarze studiujący w Paryżu m.in. C. Monet, A. Renoir, E. Degas, C. Pissarro, a na gruncie polskim A. Gierymski, J. Pankiewicz czy W. Podkowiński.

W literaturze poetyka impresjonizmu była najczęściej łączona z symbolizmem, w prozie zaś z naturalizmem. Twórcy stosowali fragmentaryczność kompozycji, subiektywną, zindywidualizowaną narrację, w poezji zaś szeroką gamę środków stylistycznych oddziałujących na zmysły odbiorcy i organizujących warstwę brzmieniową utworu, m.in. synestezje, onomatopeje, symbole, peryfrazy. Twórcom, chodziło o oddanie nastroju określonej chwili np. zachodu słońca, zapadającego w mroku lasu, kropli rosy spadającej po płatku kwiatu itp. Operowali całą paletą barw, a ich głównym celem stało się oddziałać silnie na odbiorcę i pozostawić w nim nieprzeparte uczucie przeżytej chwili. Do głównych przedstawicieli prądu zaliczyć można: K. Przerwę- Tetmajera, J. Kasprowicza, L. Staffa.

Z kolei realizm jest zupełnie odmiennym kierunkiem artystycznym, choć równie często wykorzystywanym przez dziewiętnastowiecznych twórców. Jego podstawowym założeniem była chęć jak najwierniejszego przedstawienia i ukazania otaczającej artystę rzeczywistości, oczywiście zgodnie z obecnym stanem wiedzy. Najpełniej postulaty realizmu ukazywała powieść, ona była ,,zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu” rejestrującym z całą faktograficznością i szczegółowością życie ludzkie. Twórcom chodziło o odtworzenie z całą obiektywnością i rzetelnością współczesne im realia, mówili, że ,,trzeba być człowiekiem swoich czasów”. Akcja utworów rozgrywa się w ściśle określonym miejscu, czasie. Kompozycja dzieł jest spójna i logiczna, ma jasny ciąg przyczynowo-skutkowy, a osoby, przedmioty, obyczaje opisywane są z całą szczegółowością i namacalnością. Główni przedstawiciele realizmu na gruncie polskim to S. Reymont, B. Prus, a w literaturze powszechnej: H. Balzac, G. Flaubert czy L. Tołstoj.