Hieronim Morsztyn „Światowa rozkosz” - opracowanie ogólne. Główne wątki poezji Morsztyna na wybranych przykładach

Hieronim Morsztyn to poeta żyjący na przełomie XVI i XVII wieku. Jest autorem zbioru „Światowa Rozkosz” wydanego w roku 1606. Całe dzieło mówi o tym, że świat jest piękny i wart podziwu (widać to wierszu rozpoczynającym się incipitem: „Świetny świat tak nadobnie Pan Bóg ubudował...”), jednak – z drugiej strony – stanowi jedynie pozór prawdziwego życia. Podmiot liryczny skupia się na wartościach oraz wzorcach zachowań, a także na kanonie ówczesnych zabaw.

Pojawiają się tu także słowa zaczerpnięte z „Księgi Koheleta” – „Marność nad marnościami i wszystko marność”. Cytatowi temu, pochodzącemu – jak można się domyślać – z wiersza pt.: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” towarzyszy wizja śmierci człowieka i rozkładu jego ciała. Ma to podkreślić fakt, iż wartości ziemskie są przemijające i nie należy im hołdować. Człowiek powinien pamiętać o śmierci i żyć tak, aby  zasłużyć na życie wieczne.

Wiersz, odwołujący się do wyżej przeze mnie wspomnianej sentencji, podkreśla fakt przemijalności ludzkiego życia. Od śmierci nie uchroni człowieka nic, nawet znaczny majątek. W jej obliczu wszyscy są tacy sami. Przyjemność związana z przebywaniem na tym świecie jest niepewna. Nasze życie może zakończyć się nagle i niespodziewanie. Z tego powodu należy żyć tak, aby niczego nie żałować i poza ciałem dbać także o duszę. Widok leżących w trumnie zwłok odpycha tym bardziej, że podmiot liryczny w sposób dość szczegółowy opisuje ich rozkład.

Świat, szatan i ciało są przedstawione jako nieprzyjaciele w walce o zbawienie. Człowiek chcący dostąpić odkupienia musi wystrzegać się wszystkiego, co wiedzie go do grzechu. Ta dwoistość ludzkiej natury, podkreślana często w literaturze baroku, opierała się na średniowiecznej wizji człowieka – istoty znajdującej się na drabinie istot pomiędzy aniołami a zwierzętami. Ta pozycja powodowała jego rozdarcie na cielesną naturę i nieśmiertelną duszę.

We wspomnianym utworze Morsztyna widzimy podobne podejście. Wiersz ten jest więc przestrogą przed nadmiernym pobłażaniem swojej ludzkiej, grzesznej istocie. Autor dzieła, moim zdaniem, pragnął zrównoważyć w ten sposób wymowę całości zbioru, który poświęcony jest tematyce związanej z zabawą. Poruszając zaś temat przemijalności ludzkiego żywota i przybytków ludzkich, wpisuje się swoimi wierszami w tzw. nurt wanitatywny w polskiej poezji, którego głównym przedstawicielem był Mikołaj Sęp Szarzyński.