Jacek Malczewski „Po żniwie” - opis obrazu, interpretacja

„Po żniwie” Jacka Malczewskiego pochodzący z 1892 roku, jest kolejną odpowiedzią artysty na antypolską politykę zaborców. Obraz stanowi nawiązanie do tragicznych losów powstania styczniowego i tym samym wpisuje się w szeroki nurt sztuki traktowanej jako skarbnica pamięci o losach narodu polskiego.

Scena na płótnie przedstawia chwilę po walkach wojsk rosyjskich z polskimi powstańcami. Sceneria obrazu jest szara, smutna – artysta nie dokonuje tu zabiegi mitologizacji czy heroizacji bohaterów. Centralnym punktem obrazu okazuje się płot, wokół którego zgromadzone są ciała poległych żołnierzy. Uwagę na obrazie przyciąga kołowrót stojący u wejścia do zagrody. Kołowrót pojawia się na wielu innych obrazach Malczewskiego i przypomina krzyż, skojarzony ze śmiercią. Pierwszy plan obrazu przedstawiony jest w ciemnej, szarej kolorystyce, przedstawia świat należący do człowieka, ogarnięty przemocą i wojną. Ciała poległych leżą obok siebie bez rozróżnienia na ciała powstańców i Rosjan. Jeden z mężczyzn leży dalej od całej grupy – można uznać ten symbol za śmierć ostatniej nadziei Polaków. Wobec śmierci wszyscy są bowiem równi. Tło obrazu jest jasne, przedstawia pola rozciągające się ku błękitnemu niebu. Krajobraz może symbolizować nadzieję na lepsze jutro. Po prawej stronie obrazu widać wyjącego psa – symbol smutku, nostalgii, rozpaczy. Obraz Malczewskiego analizowany jest na ogół w połączeniu z utworem „Rozdziobią nas kruki, wrony” Stefana Żeromskiego, który również dotyka bolesnej historii powstania styczniowego. Współcześnie dzieło znajduje się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.

Fascynacja Jacka Malczewskiego tematyką Powstania Styczniowego pojawiła się dopiero po jego wyjeździe do Paryża. To tam rozpoczął on swoją wielką przygodę z literaturą Juliusza Słowackiego, do której zaczął tworzyć ilustracje. Dziełem, które szczególnie przykuło jego uwagę, był poemat  „Anhelli” nawiązujący do powstania styczniowego i tragedii Sybiraków. Pod wpływem lektury, Malczewski coraz częściej zaczął wspominać własne przeżycia z tego okresu. Pierwszym obrazem malarza podejmującym tematykę zrywu niepodległościowego, był obraz „Śmierć Elenai”.