Cechy satyry - satyra jako gatunek literacki

Satyra to gatunek literacki, który narodził się w starożytnym Rzymie. Służył piętnowaniu złych nawyków i zachowań przez ich wyśmiewanie. Juwenalis i Horacy to ojcowie dwóch rodzajów satyry, które kontynuowano w późniejszych czasach. Z tym pierwszym wiąże się odmiana ostrzejsza, bardziej „napastliwa”.

Juwenalis przyszedł na świat ok. 67 n.e., a zmarł ok. 138. Jego satyry miały za zadanie walczyć z postępującym zepsuciem i spadkiem moralności. Do najważniejszych cech tych dzieł można zaliczyć realizm, powagę i bezpośredniość. Natomiast Horacy swoje utwory uważał za gawędy, co prawda karcił w nich ludzką niedoskonałość, ale czynił to z przymrużeniem oka i wspaniałym humorem.

Ojcami tego gatunku byli wybitni poeci starożytności (szczególnie Horacy), stąd możemy przypuszczać, że są to utwory wierszowane, pisane w poetycki sposób. Tak rzeczywiście jest, z tym że satyry mają bardziej doczesny cel niż poezja. Piętnują i szydzą, by nawrócić ludzi na właściwą drogę. Aby jeszcze dokładniej wyeksponować negatywne cechy, satyry posługują się groteską, hiperbolą, deformacją. Powstałe w ten sposób postaci są bardzo charakterystyczne, dlatego łatwo można odczytać zamiary poety. Satyra przedstawia świat w tzw. „krzywym zwierciadle”. Specjalnie deformuje jego kształt, by wyeksponować zjawiska i cechy, w które wymierzone jest jej ostrze.

Najczęściej pisane były regularnym i rymowanym wierszem. W formie, która była znana w starożytności, powróciły w oświeceniu za sprawą takich twórców jak Boileau, Krasicki, Naruszewicz. Ich dzieła ponownie piętnowały brak moralności, a także wyśmiewały kształt świata. Od XIX w. satyra stała się pozagatunkowa, określano nią każdy rodzaj sztuki, który miał na celu drwinę z rzeczywistości oraz zawierał w sobie przesłanie dydaktyczne. Tak więc cechy satyry mogą nosić proza, rzeźby, obrazy itp.

Jak pisał Ignacy Krasicki w satyrze „Do króla”: „(...) Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka…”. Ten cytat najpełniej oddaje naturę tego gatunku literackiego, który był podporządkowany celom dydaktycznym i walce o nowe lepsze społeczeństwo i świat.