Dwudziestolecie międzywojenne - literatura - Dwudziestolecie międzywojenne - grupy poetyckie. Charakterystyka

Dwudziestolecie międzywojenne to szczególny okres w historii Polski. Po ponad stu dwudziestu latach zaborów Polacy odzyskali własne państwo, w 1918 roku Polska wróciła na mapę świata. Nikt wtedy nie przypuszczał, że za dwadzieścia lat kraj znów utraci niepodległość. Odzyskana wolność spowodowała całkowitą zmianę w sztuce. Twórcy – nie tylko literaci – poczuli się z zwolnieni z obowiązku walki nie tylko o niepodległość, co było rzeczą oczywistą, ale także kształtowania postaw młodego pokolenia, wpajania wartości patriotycznych. Wreszcie sztuka mogła być tworzona bez żadnych obowiązków czy powinności. Dodatkowo, dynamiczny rozwój cywilizacyjny i przemysłowy spowodował powstanie nowej formy społeczeństwa. Ogromne masy ludzi przeniosły się do miast w poszukiwaniu pracy i lepszej przyszłości, gwałtowny rozwój techniki spowodował zmianę wyglądu ośrodków wielkomiejskich oraz powstanie nowych zawodów i specjalizacji. Dostrzegli to także artyści.

Jedną z najważniejszych grup literackich dwudziestolecia międzywojennego w Polsce byli futuryści. Nazwa grupy pochodziła od słowa „futurus” oznaczającego przyszłość. Polscy futuryści wzorowali się na dokonaniach artystów z Włoch i Rosji, gdzie ten kierunek w sztuce rozwinął się jeszcze przez I wojną światową. Futuryści stawiali na awangardę w sztuce, wynajdowanie i tworzenie form ekspresji wcześniej nieznanych, szukali nowych rozwiązań w dziedzinie języka. Manifestem polskiego futuryzmu był wiersz „But w butonierce” Brunona Jasieńskiego. W utworze poeta eksperymentował w dziedzinie języka, łączył słowa, zestawiał określenia i wyrazy, pozornie nie nadające się do zestawienia (tytułowy „but w butonierce”), ogłaszał zakończenie ery dawnej tradycyjnej poezji („bezpowrotnie umarli i Tetmajer i Staff”), wplatał wyrazy z obcych języków (angielski, francuski). Jeszcze dalej poszedł Jasieński publikując wiersz „Mięso kobiet” w publikacji wydanej przez futurystów, nazwanej jednodniówką, zatytułowanej „Nuż w bżuhu”. Utwór Jasieńskiego opowiadał o ćwiartowaniu ciała kobiecego przez masarza. Innymi przedstawicielami futuryzmu byli Anatol Stern i Stanisław Młodożeniec.

Bezpośrednio z założeń futuryzmu, szczególnie dotyczących nowej cywilizacji i osiągnięć technicznych, wywodzili się poeci skupieni w grupie Skamander. Skamandryci zerwali z tradycją romantyczną i niepodległościową, pisali wiersze o codziennym życiu. Do grupy należeli: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński. „A wiosną niechaj wiosnę, a nie Polskę, zobaczę” – pisał Jan Lechoń w wierszu „Herostrates”. Tuwim zachwycał się wiosną i jazdą tramwajem, choć w ponurych barwach wyrażał się o ludziach i sferach rządzących – wiersze „Bal w operze” i „Wiosna-Dytyramb”. Grupa ta celowo nie opublikowała żadnego manifestu poetyckiego, wiersze Skamandrytów charakteryzowały głównie: witalizm, wiara w człowieka, spontaniczność, radość życia, energia, biologizm i optymizm (przynajmniej z początku).

Głównym ideologiem Awangardy Krakowskiej był Tadeusz Peiper, twórca pisma „Zwrotnica” i autor hasła „Miasto, masa, maszyna”. Peiper zwracał uwagę na potencjał i znaczenie tworzących się wielkich ośrodków miejskich, zaludniające je tłumy ludzi oraz coraz większe uprzemysłowienie, rozwój nowych dziedzin techniki, jak na przykład motoryzacja. Peiper twierdził, że język poetycki powinien być tak precyzyjny, jak to tylko możliwe, zaś poeta solidnie przykładać się do swojej pracy, na wzór znakomitego rzemieślnika. Wiersze winny „działać” na wzór doskonałej maszyny. Pozostałymi członkami Awangardy Krakowskiej byli Julian Przyboś, Adam Ważyk, Jan Brzękowski i Jału Kurek.

Do Awangardy Krakowskiej nawiązywała Awangarda Lubelska i jej najważniejszy poeta, Józef Czechowicz. Zmodyfikował on nieco założenia kolegów z Krakowa, stwierdzając wprawdzie, że poezja powinna być maksymalnie precyzyjna, ale może odwoływać się do snów i skojarzeń, a wiersze należy tworzyć podobnie jak muzykę.