Bowaryzm - przykłady, znaczenie pojęcia na podstawie powieści Flauberta „Pani Bovary”

Słowniki teorii literatury podają jako definicję pojęcia „bowaryzm” postawę znaczącego rozdźwięku pomiędzy wyidealizowaną wizją własnej osoby a rzeczywistością, przy czym owa wizja była częstokroć wykreowana w oparciu o rozmaite ideały zaczerpnięte ze wzorców literackich. Ich przeniesienie do świata realnego owocowało poczuciem beznadziei i małostkowości wszystkiego, co nie wygląda tak, jak w stworzonym na potrzeby lekkiej rozrywki świecie powieściowych romansów.

Nazwa terminu pochodzi od nazwiska głównej bohaterki wydanej w 1857 roku powieści Gustawa Flauberta pt. „Pani Bovary”. Wykreowaną tam postać kobiecą poznajemy w czasach jej wczesnej młodości, gdy jako uczennica pensji spędza każdą wolną chwilę na lekturze niezwykle popularnych w XIX wieku romansów. Książki przyczyniają się do wykreowania wizji świata idealnego, w którym kobieta żyje szczęśliwie w atmosferze adoracji ze strony szlachetnego i pięknego mężczyzny, uczestnicząc w eleganckich balach i spotkaniach towarzyskich, na których zniewala swoją urodą i wyszukaną toaletą.

Młodziutka Emma wychodzi za mąż za miejscowego lekarza, Karola Bovary, w przekonaniu, że zakochany w niej do szaleństwa mężczyzna zapewni jej życie, o jakim marzyła. Jej wizja zostaje jednak bardzo brutalnie zderzona z rzeczywistością, w której idealizowany mąż okazuje się ni mniej, ni więcej – małomiasteczkowym cyrulikiem, niepotrafiącym zapewnić jej wielkich wzruszeń, jakich oczekiwała od miłości. Zaczyna ich szukać w związkach z innymi mężczyznami, gdy zaś także kochankowie okazują się bardziej prozaiczni niż mogła przewidzieć, rekompensuje sobie swoje „krzywdy” zakupami luksusowych towarów na kredyt. Uważa się bowiem za osobę pokrzywdzoną, niejako okłamaną przez świat, który w niczym nie przypomina jej ulubionych romansów.

Postać pani Bovary okazała się niezwykle nośnym motywem w literaturze końca XIX wieku. Wśród polskich twórców zainspirowała m. in. Elizę Orzeszkową, która w powieści „Nad Niemnem” nadała bowarystyczne rysy Emilii Korczyńskiej – żonie gospodarza majątku w Korczynie – która właściwie traci kontakt z rzeczywistością i staje się jedną z postaci z romansów bez ustanku czytanych jej nagłos przez jej protegowaną. Pewne ślady takiej postawy odnajdujemy również w kreacji Nastazji Filipowny Baraszkowej z powieści „Idiota” Fiodora Dostojewskiego.