Adam Mickiewicz „Do matki Polki”, „Elegia o... (chłopcu polskim)” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego - interpretacja i analiza porównawcza

Na przestrzeni ostatnich wieków dobro ojczyzny było wielokrotnie zagrożone. Takie sytuacje stały się również tematem dla wielu poetów. Próbowali oni wlewać odwagę w serca Polaków, starali się motywować ludzi, ale także koić i łagodzić cierpienia Przykładami utworów podejmujących temat okrucieństw związanych z działaniami militarnymi są „Do matki Polki” Adama Mickiewicza oraz „Elegia o chłopcu polskim” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
   
W obydwu utworach nacisk został położony na postać matki. Nieżyjący nie odczuwali już bólu, ale cierpienie kobiet, które straciły swoje dzieci było niewyobrażalne. Często nie było im dane godnie ich pogrzebać. Zostawały same z wielką rozpaczą.

„Do matki Polki” to wiersz, który Adam Mickiewicz napisał krótko przed wybuchem powstania listopadowego. Została w nim przedstawiona specyfika walki z zaborcą. Najkrócej można określić ją słowami: konspiracja, tajemnica, ukrycie. Każde dziecko, które kocha swoją ojczyznę weźmie w niej udział. Jednak nie będzie tam chwały. Wróg jest potężny i bezlitosny, ma oczy szeroko otwarte. Dlatego trzeba będzie działać pozostając w mroku. Ta analiza nadchodzących dni skłania podmiot liryczny, by ostrzec każdą z matek. Powinny mieć świadomość, że wkrótce ich serce zostanie przebite mieczem boleści. Będą przeżywać śmierć swoich dzieci, podobnie jak czyniła to pod krzyżem Matka Boska. Kobiety te są bezsilne wobec mechanizmów historii, jedyne co mogą zrobić, to jak najlepiej przygotować swoje dzieci na nadchodzące trudy.

Wiersz jest przykładem liryki zwrotu do adresata. Podmiot liryczny kieruje swoje słowa do matek, których dzieci podejmą się walki zbrojnej. Utwór jest stroficzny i składa się z jedenastu zwrotek. Cechuje go także sylabizm – w każdym wersie pojawia się jedenaście sylab. Pojawiają się rymy przeplatane (abab). Poeta używa licznych środków stylistycznych, są to głównie epitety. Warto także zwrócić uwagę na metafory, np. „pod ziemię kryć z gniewem” oraz „na wolność orać” – obrazują one dalsze losy wspominanego przez podmiot liryczny syna. Podobnie jest z porównaniami metaforycznymi, np. „być jak otchłań w myśli niedościgły”.

„Elegia o chłopcu polskim” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego także wiąże się z cierpieniem matki. Opisuje wydarzenie mające miejsce przeszło sto lat później. Wtedy to tysiące młodzieńców po raz kolejny poszło walczyć w imię wolności ojczyzny.

Wiersz ten również stanowi przykład liryki zwrotu do adresata, jednak tym razem słowa wychodzą od matki. Kobieta rozpacza nad losem swojego dziecka, którego życie zostało podporządkowane walce zbrojnej. Podmiot liryczny utworu Adama Mickiewicza zachęcał matkę, by już od najmłodszego wieku przygotowywała swoje dziecko na cierpienie. Rodzicielka w „Elegii o chłopcu polskim” także podejmuje temat straconego dzieciństwa, kiedy to chłopiec został oddzielony od „snów co jak motyl drżą”. Matka jak nikt inny zna wszystkie zmartwienia swojego dziecka. Wie o tym, że jego wrażliwe serce zamknięte w nierozwiniętym jeszcze ciele, ale ubrane w mundur może nie podołać sytuacji. Ma świadomość jak wielką odwagą musi wykazywać się jej syn, by w otaczającej rzeczywistości podjąć jakiekolwiek działania. W końcu to ona potrafi najlepiej wie jak okropny i odrażający świat czeka na jej dziecko.

Podczas gdy wiersz Adama Mickiewicza brzmi jak przemowa mędrca, który przygotowuje ludzi na nadchodzące trudy, utwór Baczyńskiego ma formę udramatyzowanej wypowiedzi matki, matki która wciąż czuje więź z dzieckiem. Warto też zwrócić uwagę na budowę tekstu. Liczba sylab jest równa w dwóch następujących po sobie wersach i wynosi kolejno: 8+7 (15), 8+6 (14), 8+6(14), 8+7(15), 8+5(13) i 8+6(14). W połączeniu z rymami męskimi, które nadają utworowi ton agresji, otrzymujemy wypowiedź jakby urywaną i mówioną w wielkim pośpiechu.

Obydwaj poeci poruszyli problem cierpiących matek. Adam Mickiewicz przygotował dla nich przestrogi i wskazówki, które miały na celu dodać im otuchy. Krzysztof Kamil Baczyński dokonał wglądu w psychikę matki, z której perspektywy ukazał okropność wojennej pożogi.