Kazimiera Iłłakowiczówna „O Boże” - interpretacja i analiza wiersza

Wiersz Kazimiery Iłłakowiczówny pt.: „O Boże” to przejmujące spojrzenie na zbrodnię katyńską od strony czysto ludzkiej. Poetka ucieka od rozważań historycznych, politycznych, skupia się na opisie oficerów jako ludzi, brutalnie oderwanych od życia, rodzin, swoich codziennych problemów i radości.

W początkowych wersach poetka wciela się w rolę bliskich oficerów pomordowanych w Katyniu. Powtarza pytania, które zadawała sobie każda matka, siostra czy żona oficera: „(...) Ilu ich było? Dwa? Pięć? Osiem? Dwanaście tysięcy?... O czym myślał, zanim umierał za szeregiem walący się szereg? Czy im się pożegnać dano? Czy do końca, aż kat wystrzelił, o niczym nie wiedzieli?”.

Iłłakowiczówna wskazuje na horror niewiedzy, męczącą niepewność domysłów, że może „(...) ktoś ocalony cudem, ktoś schowany przypadkiem w rowie straszliwą opowieść opowie”. Poetka pisze o bohaterach jak o młodych mężczyznach, dopiero wchodzących w dorosłe życie. Niektórzy z nich zostawili samotnych rodziców, inni ukochane, pozostali – grzechy, których „jeszcze niezamodlili”.

W utworze  jak mantrę powtarza się wykrzyknienie-refren „o Boże!”, który przerywa każdy natłok pytań, myśli związanych ze zbrodnią. Utwór kończy wzruszający apel do Boga o to, by zamieszkał w sercach katów. Poetka więc, pomimo nienawiści do zbrodniarzy, zachowuje miłosierną postawę i ufa Panu.